مدیران رسانه، وضعیت موسیقی را به بازار سپرده اند

دانلود 

به گزارش راه نوا در برنامه “گفتگوی فرهنگی” مهرزاد شکوهمند آهنگساز، پژوهشگر و مدرس، محسن صفایی فرد پژوهشگر موسیقی و مدیر باشگاه ترانه و موسیقی راه و عباس کلهر ترانه سرا به نقد و بررسی ترانه و سیر نزولی محتوا در عصر حاضر پرداخته شد.

محسن صفایی فرد به تعریف ترانه پرداخت و گفت: ترانه از لحاظ فرمی نوعی شکسته گویی و عامیانه گویی است و به لحاظ محتوایی در برگیرنده ساختار زندگی روزمره است.

وی فصل ممیز بین شعر و ترانه را در نگاه به مخاطب توده دانست و افزود: ترانه نسبت به شعر ترجمه وفادارتری نسبت به زندگی فراگیر توده ها است. شعر نگاهش به مخاطب توده نیست و این می تواند فصل ممیز ترانه و شعر باشد، مخصوصا از لحاظ محتوایی.

مهرزاد شکوهمند به وضعیت ترانه در موسیقی در دوره معاصر پرداخت و گفت: شعر خاصیت ترکیب پذیری با موسیقی را دارد. وقتی سخن از ترانه می آید یک شعر نه خیلی سنگین و دارای بار ادبی را در نظر داریم که قابلیت ترکیب پذیری با موسقی را دارد. در یکصد سال اخیر، شعرا اشعار زیادی را گفته اند و آنها را با موسیقی ترکیب کرده اند. ترانه جایگاه متنوعی را داشته است.

وی با تقسیم بندی ترانه در دوره های زمانی مختلف در یکصد سال اخیر، عنوان کرد: بیشترین تاثیر پذیری در دوره قاجار، قبل از مشروطیت، مشروطیت و بعد از مشروطیت، دوره پهلوی اول و دوم و دوران انقلاب است. در این دوران هم در موضوع ترانه چندین تقسیم بندی را شاهد هستیم. همه اینها جایگاه خاص خودشان را در دنیای موسیقی و در دنیای ادبیات انتخاب و پیدا می کنند.

صفایی فرد سرود را یک پدیده در انقلاب اسلامی معرفی کرد و گفت: یکی از اتفاقاتی که باعث شد جای ترانه به شکل دیگری تغییر کند، انقلاب اسلامی بود. پدیده ای که در انقلاب اسلامی در موسیقی ظهور کرد ، سرود بود. شاید بتوان گفت سرود جایگزینی بود برای ترانه که به تمام، معنای ترانه را داشت به این معنا که ترجمه زندگی روزمره و حساسیت های موجود در آن بازه زمانی که در اوج انقلاب بود به زبان فراگیر توده ها، بود.

وی یادآور شد: یکی دیگر از قابلیت هایی که سرود برای خودش بخاطر ماهیت انقلاب اسلامی به وجود آورد، این بود که فاصله با شعر را تا حدی شکست. در این دوره سرودهایی را داریم که در واقع شعر هستند و ترانه نیستند.

شکوهمند تفکیک پذیری بین سرود و ترانه را مبهم دانست و عنوان کرد: اگر شعر در قالب های موسیقیایی خیلی ساده ترکیب شود، حالت ترانه پیدا می کند. منتها ما می توانیم بگوییم ترانه های سیاسی، عاشقانه و یا اجتماعی. بخاطر سبقه ای که از ترانه در سال های 53 تا 56 داشته ایم، ترانه در موقعیت هایی تولید و پخش می شده که فرهنگی منفی را به دنبال خودش داشته است. این سبقه باعث شد که بعد از انقلاب از واژه ترانه استفاده نکنیم و بگوییم سرودهای انقلابی.

وی اظهار داشت: ترانه می تواند مقدمه ای برای ارتقاء فرهنگی و نگاه مردم و بخصوص جوانان به سوی موسیقی فاخر باشد.

صفایی فرد انقلاب اسلامی را یک انقلاب زبانی معرفی کرد و گفت: انقلاب، ابتدا در زبان امام جلوه کرد وسپس مردم، هم زبان با این زبان شدند. این تغییر زبانی باعث می شود در شکل موسیقی هم این تفاوت ها ایجاد شود.

وی شکل هنری هر انقلاب با ماهیت زبانی را شعر و موسیقی بیان کرد و اظهار داشت: انقلاب ها خاستگاه به صحنه آوردن مردم هستند و اگر این انقلاب ماهیت زبانی داشته باشد خواهی نخواهی مهمترین شکل هنری آن شعر و موسیقی می شود. موسیقی از آن جهت که شعر را به بیان فراگیر توده ها نزدیک کند. حتی شعار هم از این جهت اهمیت پیدا می کند که کلام را به زبان مردم می اندازد.

مدیر باشگاه ترانه و موسیقی راه، با اظهار به اینکه میان سرود و ترانه تفاوت وجود دارد و این تفاوت ناشی از انقلاب است، افزود: بنا به فرم خاص و تغییر خاصی که انقلاب اسلامی ما در موسیقی ایجاد کرد، یک تفاوتی میان سرود و ترانه قائل می شود. ترانه مشخصا با یک زبان شکسته محاوره و در شکل فرمی خودش تجلی پیدا می کند، اما سرود اینگونه نیست.

وی ادامه داد: سرودهای انقلاب غالبا نوعا با زبان و قالب رسمی نوشته شده اند و اینکه در سال های گذشته به ترانه بازگشته ایم و ترانه های دهه پنجاه دوباره بازخوانی می شود و شکل های جدیدی از آن فراوری می شود به رشد زندگی شهری و مصرف گرایی و تحولات جامعه شهری ما بر می گردد.

این پژوهشگر موسیقی با اشاره به وضعیت ترانه در دهه شصت، عنوان کرد: ترانه متعلق به زندگی روزمره است که با سرعت همراه است. جامعه عوض شده و تغییرات به سمتی رفته که با سرود وداع کردیم و به ترانه برگشتیم اما چیزی که در دهه شصت تحت عنوان سرود خودنمایی کرد از هر حیث، متفاوت از ترانه بود مخصوصا از این جهت که به شعر نزدیک تر بود و شاعران بیشتری رغبت کردند سرود بگویند.

شکوهمند به تعریف سرود پرداخت و گفت: چنانچه به یک ترانه ای از شکل شعر حماسی نوع ترکیب بندی و یا شکل موسیقیایی یک حالت حماسی استنباط شود به آن سرود می گوییم، در واقع سرود حالت تهییج کننده به طرف مسائل انقلابی و وطن پرستی دارد.

عباس کلهر به وضعیت جامعه در زمینه موسیقی و شعر اشاره کرد و گفت: با گسترش رسانه ها، رسیدن به یکسری محتواها و تکنیک های دهه گذشته که به سختی قابل دستیابی بود الان به راحتی در دسترس قرار گرفته، مخاطب به راحتی می تواند با تحولات جهانی اجتماعی اطلاعات کسب کند و بر آن اساس با توجه به فضای شیشه ای که برایش به وجود آمده می تواند مطالبات جدید را داشته باشد.

وی افزود: الان دسترسی به بحث تکنیک در تولید مسائل موسیقی بسیار تسهیل و راحت شده و می بینیم امروزه به راحتی می توانند کسانی که اندک توانی را در خودشان احساس می کنند که با دستیابی به یکسری نرم افزار ها و تکنیک های کامپیوتری بتوانند به راحتی اندک محتوایی را که دارند تولید کنند و در کمترین فرصت در اختیار مخاطبان قرار دهند. این وضعیت کلی است که در جامعه موجود است و ما باید بر اساس این دو فاکتور مهم محصولی و محتوایی که تولید شده را به ارزیابی بنشینیم.

این ترانه سرا با ابراز تاسف از وضعیت ترانه های امروزی، متذکر شد: در تمام جوامع در تاریخ، وضعیت روحی و روانی جامعه و احساساتی که داشته به صورت مستقیم در ترانه ها و خواسته هایی که در غالب هنر، ادبیات و یا موسیقی منتقل می شود، منعکس شده و به وضوح بیان می شود. با تاسف گمان می کنم وضعیت ترانه امروز و مطالباتی که در این ترانه ها با آن مواجه هستیم، باید برای این معضل تمهیدی بیاندیشیم و باید موقعیت شناسی و محتوا شناسی را انجام دهیم.

وی وضعیت کیفی ترانه های امروزی را هم یک معضل جدی خواند و افزود: این مسئله فقط به موضوع بر نمی گردد با توجه به پژوهشی که در حوزه ترانه های دفاع مقدس کار می کنم متاسفانه می بینیم که با توجه به تقدس موضوعی که دارد وضعیت کیفی ترانه های دفاع مقدس در دوره جنگ، با وضعیت ترانه سرایی برای همان موضع مقدس در دوره حاضر بسیار متفاوت است.

صفایی فرد با بیان اینکه وضعیت موسیقی را بازار تعیین می کند و نه مدیران رسانه ها، گفت: اراده ای که در مسئولین دوره اول انقلاب مسئولین صدا و سیما مخصوصا شهید مجید حداد عادل وجود داشت برای اینکه موسیقی طراز و شکل جدید در موسیقی جامعه انقلابی به وجود بیاید امروز دیگر وجود ندارد. چون مدیران در حوزه موسیقی رضایت دادند که وضعیت موسیقی توسط بازار مشخص شود.

در خاتمه شکوهمند متذکر شد: اگر رسانه ملی تولید موسیقی را در قالب ترانه ارائه می دهد باید هدف این باشد که ارتقای فرهنگی و فنی را از نظر ادبی، موسیقیایی و اجتماعی در نظر داشته باشیم و به صرف پر کردن آنتن یا به صرف مشتری محوری نباشد.

این برنامه شنبه تا چهارشنبه از ساعت 21 از شبکه رادیو گفت‌وگو به روی آنتن می رود.

منبع : رادیو گفتگو

مطالب مرتبط:

– قسمت دوم برنامه “گفت‌وگوی فرهنگی” با موضوع نگاه انتقادی به محتوای ترانه های ایرانی در یک دهه اخیر