شهرداری تهران و ارکسترهایش/ داستان‌هایی که پایانشان باز است

تاسیس و تشکیل انواع و اقسام ارکسترهای دولتی، نیمه دولتی و خصوصی همواره یکی از مهم ترین و پرچالش ترین فعالیت های موسیقایی کشورمان در تمام ادوار به ویژه دهه اخیر بوده و بسیاری از متولیان ضمن تاکید بر شکل گیری چنین مجموعه هایی نه تنها از حمایت های مستمر و پوشش های مالی صحبت کرده‌اند بلکه تاکید زیادی داشته‌اند که این ارکسترها در عرصه های جهانی نیز فعالیت داشته باشد.

آسیب شناسی فعالیت ارکسترها مقوله بسیار بحث برانگیزی است که پرداختن به آن نیازمند تهیه گزارش های مفصل و البته به نتیجه رسیدن در یک «فراگرد» و نه «فرآیند» است که باید و حتما بر اساس نظام اقتصادی موسیقی ایران چه در حوزه دولتی و چه در حوزه های دیگر طراحی و تدوین شود، اما تمرکز این گزارش بر فعالیت شهرداری تهران در زمینه مدیریت ارکسترهای موسیقی است.

ارکستر فیلارمونیک (فیلهارمونیک) به رهبری نادرمشایخی

۲۵ مرداد ماه سال ۹۳ حمیدرضا اردلان معاون وقت هنری و آموزشی خانه هنرمندان ایران از راه اندازی و تشکیل ارکستر خانه هنرمندان با عنوان ارکستر فیلهارمونیک (فیلارمونیک) یا ارکستر فرهنگی شهر تهران به رهبری نادر مشایخی خبر داد.

حمیدرضا اردلان در گفتگوی خبری که آن زمان داشت، گفته بود: این مجموعه موسیقایی در قالب ارکستر فیلارمونیک تشکیل شده و هم اکنون نیز تمرین های اولیه خود را آغاز کرده ضمن اینکه در حین تمرین هم مشغول جذب نوازندگان بر اساس نظر آقای مشایخی هستیم که به زودی جزییات آن مشخص خواهد شد.

معاون هنری و آموزشی خانه هنرمندان ایران با اشاره به نحوه انتخاب نادر مشایخی به عنوان رهبر ارکستر این مجموعه هنری توضیح داده بود: نادر مشایخی از جمله هنرمندان  موسیقی کشورمان است که پیش از این سابقه حضور در مجموعه های دیگر موسیقایی به عنوان رهبر ارکستر را دارد بنابراین با توجه به اینکه کیفیت اجرا و نحوه تولید آثار برای ما از اهمیت ویژه ای برخوردار بود از این هنرمند به عنوان رهبر ارکستر دعوت کردیم و امیدواریم با این فضای جدیدی که در خانه هنرمندان ایران پیرامون موسیقی شکل گرفته بتوانیم از این پس فعالیتهای بیشتری در جهت معرفی موسیقی خوب و ارزشمند داشته باشیم.

نخستین شب کنسرت ارکستر فرهنگی شهر تهران (فیلهارمونیک) با حضور حسام الدین آشنا مشاور فرهنگی رییس جمهوری، مدیران فرهنگی و هنری، اعضای شورای اسلامی شهر تهران، اعضای هیات مدیره‌ شورای عالی خانه هنرمندان و تعدادی دیگر از هنرمندان ۲۹ دی ماه  ۹۳ در سالن استاد ناظرزاده کرمانی تماشاخانه‌ ایرانشهر برگزار شد. مجید سرسنگی مدیر عامل وقت خانه هنرمندان در آن مراسم گفت: بسیار مفتخرم که در آستانه‌ سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، افتتاح رسمی ارکستر فرهنگی شهر تهران را اعلام کنم. تماشای ارکستر پیامی می‌دهد؛ این‌که ما نیز تماشاگر و تماشاگرانی داریم. آیا این تماشاگر و تماشاگران، آنگاه که اجرای‌مان به پایان برسد، لبان خود را با لبخندی از رضایت خواهند گشود؟

فعالیت های ارکستر فیلهارمونیک (فیلارمونیک) یا ارکستر فرهنگی شهر تهران آن زمان به شکلی بود که حتی مجید سرسنگی اردیبهشت ماه ۹۴ در یکی از نشست های خبری خود از حضور این مجموعه در کشور کویت در ایام آزادسازی فتح خرمشهر برای اجرای برنامه نیز خبر داده بود.

همانطور که انتظار می رفت با رفتن مجید سرسنگی و قصه تکراری تغییر مدیران و فراموشی برنامه های آنها فعالیت های ارکستر فیلهارمونیک یا همان ارکستر فرهنگی شهر تهران به غیر از چند اجرای محدود در جشنواره موسیقی فجر و چند برنامه نیمه‌تمام ماند و در آرشیو تاریخی موسیقی کشور جای نصفه و نیمه ای را برای خود باز کرد.

ارکستر و گروه کر خانه هنرمندان ایران به رهبری محمد سریر

ارکستر و گروه کر خانه هنرمندان ایران به رهبری محمد سریر آهنگساز، نوازنده و عضو شورای عالی خانه موسیقی ایران مجموعه دیگری بود که چندی بعد از حضور مجید رجبی معمار به عنوان مدیرعامل خانه هنرمندان ایران در شهریور ماه سال ۹۵ اعلام موجودیت کرد و با برگزاری مراسم افتتاحیه در تالار استاد ناظرزاده تماشاخانه ایرانشهر که علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی مهمان ویژه آن بود، نوید فعالیت ارکستر جدیدالتاسیسی را داد که با وجود نام بزرگی چون محمد سریر می توانست حرف های زیادی برای گفتن داشته باشد.

محمد سریر آهنگساز و رییس شورای عالی خانه هنرمندان ایران در مراسم افتتاحیه این مجموعه بود که درباره ارکستر و گروه کر خانه هنرمندان ایران گفت: میانگین سن نوازندگان ما در این گروه ۲۰ سال است، اگرچه سن نوازندگان ما نسبتا پایین است اما این گروه ظرفیت‌های هنری بسیار بالایی دارد که قطعا در آینده بیشتر جلوه‌گری خواهد کرد. ما باید در حوزه موسیقی بکوشیم به یک صدای واحد و هماهنگ دست پیدا کنیم تا از این طریق بتوانیم سنت و فرهنگ موسیقایی خود را به نسل‌های بعد انتقال دهیم. جوانان امروز با عشق به موسیقی می‌توانند در آینده به عنوان هنرمندانی بزرگ موسیقی ملی این سرزمین را پاس بدارند.

همانطور که پیش بینی می شد مجموعه ارکستر و گروه کر خانه هنرمندان ایران نیز چندان دوامی نیافت و این مجموعه غیر از چند اجرای محدود در جشن خانه موسیقی وجشنواره موسیقی فجر دیگر فعالیتی نداشت و به محاق توقف فعالیت هایش رفت.

زمزمه های تشکیل ارکستر شهر تهران که فعلا با رهبری اسماعیل تهرانی از هنرمندان مطرح موسیقی کشورمان شناخته می شود، چند ماهی بعد از تعطیلی کامل ارکستر سازهای ایرانی وابسته به بنیاد فرهنگی هنری رودکی مطرح شد. در ایام ورود محمود صلاحی به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تعطیلی موسیقی در فرهنگسراها شکسته شد و مسئولان این نهاد استراتژیک زیرمجموعه شهرداری تهران اعلام موجودیت ارکستر شهر تهران را اعلام کردند.

سه شنبه یازدهم خرداد ماه سال ۹۵ هیاتی متشکل از امیر عبدالحسینی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، بابک ربوخه مدیر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، اسماعیل تهرانی رهبر ارکستر شهر تهران، میلاد کیایی، هادی منتظری، حمید متبسم، شهرام میرجلالی و محمد فیروزی از اعضای شورای فنی ارکستر شهر تهران بعد از چند گفتگوی رسمی که از طریق رسانه ها انجام شده بود از جزییات تشکیل ارکستر شهر تهران سخن گفتند.

امیر عبدالحسینی در این نشست بیان کرد: فعالیت‌های ارکستر شهر تهران به شکل یک مجموعه حرفه‌ای است. این ارکستر فصل جدیدی در فعالیت‌های موسیقایی سازمان فرهنگی هنری شهر تهران است که امیدواریم آینده درخشانی هم داشته باشد.

معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در همین نشست و  در پاسخ به برخی از شبهات مطرح شده پیرامون ساختار اداری ارکستر شهر تهران تصریح کرد: برگزاری این نشست خبری بعد از ۲۵ جلسه کاری متعدد با شورای فنی ارکستر شهر تهران بوده است و مطمئن باشید در این چند ماه ما در همه موارد اداری و حقوقی ارکستر شهر تهران نیز صحبت کرده‌ایم که ساز و کار ما بر چه مبنایی باشد تا شاهد انحلال ارکستر نباشیم. ما حتی اسم این ارکستر را منتسب به شهرداری ننوشتیم تا اثبات کنیم کار ما بیشتر جنبه حمایتی است.

اسماعیل تهرانی هم به تعطیلی ارکستر سازهای ایرانی اشاره کرد و گفت: تیرماه ۹۴ بود که ارکستر سازهای ملی ایران یک بار و برای آخرین بار بدون هیچ زمینه‌ای در تالار وحدت تهران روی صحنه رفت و متأسفانه با توجه به اینکه از اقبال چندانی برخوردار نشد، چراغش بعد از یک اجرا خاموش شد اما این بار به همت مدیران سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از جمله آقایان بابک ربوخه، امیر عبدالحسینی و محمود صلاحی از من خواسته شد که این ارکستر را مجدداً با نام «ارکستر شهر» راه‌اندازی کنم و امیدوارم این فضا ادامه داشته باشد و این چراغ و سقف همچنان برای جوانان این مملکت روشن باشد.

بابک ربوخه مدیر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نیز در این نشست خبری با اشاره به جزییات تشکیل ارکستر شهر تهران، توضیح داد: خوشبختانه از زمان پخش فراخوان حدود ۲۵۰ متقاضی برای حضور در ارکستر شهر تهران اعلام آمادگی کرده‌اند که امیدوارم ظرف روزهای باقی‌مانده، دیگر دوستان هنرمندان نیز به جمع ثبت‌نام‌کنندگان بپیوندند و ما آزمون را سریع‌تر برگزار کنیم. به هر حال طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته ظرف ۱۵ روز آینده از هنرمندان متقاضی تست گرفته می‌شود و یک ماه آینده نیز اولین فرمان رهبری ارکستر استاد اسماعیل تهرانی با برگزاری تمرین مجموعه در فرهنگسرای اندیشه صادر خواهد شد. طبق صحبتی که با استاد اسماعیل تهرانی داشتیم، در حال حاضر دستمزد به عنوان حقوق ماهانه برای اعضا در نظر نگرفتیم اما قطعا برای یک سال آینده شرایطی را فراهم خواهیم کرد که درآمدزایی‌ای پیرامون ارکستر شهر تهران داشته باشیم.

در حالیکه با برگزاری این نشست رسانه ای، وعده هایی مبنی بر اجرای رسمی ارکستر شهر تهران در چارچوب برگزاری جشنواره بین المللی موسیقی فجر، برپایی یک مراسم افتتاحیه باشکوه در تالار شهید آوینی فرهنگسرای بهمن تهران در اسفند ماه سال ۹۵، انتظار می رفت ارکستر شهر تهران فعالیت های موثری را در عرصه ارکسترها انجام دهد اما هنوز برنامه مشخصی از این مجموعه اعلام نشده است.

مختاباد و روایتی از اولین ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران

عبدالحسین مختاباد خواننده موسیقی ایرانی و عضو سابق شورای اسلامی شهر تهران هم که طی سال های حضور در شورای شهر به عنوان مدیر کمیته هنری فعالیت می کرد، سه شنبه نوزدهم مرداد ماه سال ۹۲ از تشکیل و راه اندازی ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران با موافقت ضمنی شهردار وقت تهران خبر داد و گفت: تا آنجا که می‌دانم مجموعه شهرداری تهران سال جاری بودجه های خوب و مناسبی را برای انجام فعالیت های فرهنگی هنری در نظرگرفته که این می تواند به خودی خود نقطه عطفی در جریان فعالیت های هنری شهروندان تهرانی باشد از این جهت من تصمیم گرفتم نسبت به راه‌اندازی ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران اقداماتی را انجام دهم. طبق صحبت‌هایی که با شهردار تهران انجام دادم وی موافقت ضمنی خود را برای تشکیل این ارکستر اعلام کرده است ضمن اینکه بر اساس این توافق ما بودجه ای را نیز برای تاسیس این ارکستر در نظر گرفتیم که امیدواریم بعد از تصویب و طی مراحل اداری در آینده نزدیک شاهد تشکیل ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران باشیم.

مختاباد پس از اجرای ارکستر سمفونیک تهران در شامگاه ۲۱ بهمن سال ۹۴ در جمع تعدادی از خبرنگاران مجددا به نحوه تشکیل ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران اشاره کرد و توضیح داد: تشکیل ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران جزو طرح ها و ایده هایی بوده که بنده از همان ابتدا تمایل داشتم در شهر تهران اجرا شود. دوستداران موسیقی می دانند که بسیاری از شهرداری ها در تمام دنیا صاحب ارکسترهایی هستند و لازم است شهرداری تهران نیز برای بالا بردن سطح هنری شهروندان از چنین تشکیلاتی برخوردار باشد. بودجه و نحوه تشکیل ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران در شورای شهر تهران به تصویب رسیده و اگر برنامه ریزی های مناسبی داشته باشیم دیگر مشکلات بودجه ای که هم اکنون در ارکسترهای دولتی وجود دارد، نخواهیم داشت. ضمن اینکه تشکیل چنین ارکستری به جهت کار اداری و اینکه چه قسمتی از شهرداری تهران باید ناظر و مجری تشکیلات ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران باشد نیازمند بررسی هایی بود که باید بیشتر از اینها روی آن فکر می کردیم. طبق بحث ها و جلساتی که گذاشتیم بنا بر این است که به خاطر اینکه حضور ارکستر فیلارمونیک در بدنه اداری شهرداری تهران دچار مشکل نشود، فضای مدیریتی این مجموعه در قالب هیات امنایی تعریف شود و شهرداری تهران نیز بودجه آن را تامین کند.

گرچه مختاباد در گفتگوهای بعدی خود با رسانه ها همچنان از آغاز فعالیت ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران و حتی تعیین مکانی برای سازماندهی فیزیکی این مجموعه سخن می گفت اما این ارکستر هیچ گاه به مرحله اجرای زنده نرسید و گمان می رود که با حضور نداشتن مختاباد در شورای شهر فعلی و البته پایان فعالیت های محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران این پروژه سرنوشت روشنی نداشته باشد.

امید می رود جریان تشکیل و سازماندهی فعالیت های هنری نهادی مرتبط با شهرداری تهران هرچه زودتر شکل روشنی به خود بگیرد و مسئولان درباره فعالیت های ارکسترهایی که به آن اشاره شد توضیحات لازم را ارائه دهند.

منبع: خبرگزاری مهر