سرود، باید باشد …
راه‌نوا- دیدار جمعی از مسئولان و خبرنگاران با استاد مصطفی کمال پورتراب یکشنبه 21 دیماه در منزل وی صورت گرفت. مصطفی کمال پورتراب مدرس و مولف برجسته موسیقی است. مهمترین اثر وی کتاب «تئوری موسیقی» است.
آقای پورتراب ابتدای ورود ضمن استقبال گرم، ما را به اتاق کار خود دعوت کرد. عکسهای قدیمی و پر از خاطره به ما نشان داد. بعد سوالاتی از وی پرسیده شد که به تمام آنها پاسخ داد. در زیر گزیده ای از مهمترین سوالات با پاسخ کمال پورتراب به صورت مستقیم ارائه شده است.
-آیا در حال حاضر تدریس میکنید؟
هم بله هم خیر. خیر از این جهت که کلاس رسمی با ساعت مشخص ندارم که ماهیانه پول بگیرم. بیشتر شاگردانم از چهره های برجسته هنری کشور هستند که گهگاه می‌آیند و سوالات تخصصی‌شان را می پرسند من هم رفع اشکال می کنم.
-بحث سرود مدارس در گذشته خوب بود ولی الان کم رنگ شده، به نظر شما چرا بحث سرود در مدارس باید احیاء شود؟
سرود باید باشد. تمام کشورها سرود دارند. نمونه اش سرود ملی هر کشور است. سرود در فرایند تعلیم و تربیت دانش آموزان نقش مهمی دارد. این اهمیت، دقت در تلفیق درست شعر و ملودی را می‌طلبد. زمان بچگی ما سرودها با اشعار بزرگانی چون فردوسی و سعدی ساخته می‌شدند. اشعار بزرگان نکات آموزنده زیاد دارد. مثلا پندی از سعدی نکته ها می‌آموزد.
در مورد سرود و موسیقی جلسه ای با علما تشکیل دادم و استدلالاتی داشتم که آنها را اقناع می‌کرد. بعد از صحبت با علما، رهبر معظم انقلاب خواستند گفته های آن جلسه که به سمع ایشان رسیده بود را بنده روی کاغذ بیاورم و چنین کردم و به ایشان تقدیم نمودم. همچنین آن نوشته ها را در جلد دوم مجموعه مقالات خودم چاپ کردم. در این نوشته، کلام پیامبر که می فرماید: «زین القران به احسن الصوت» زینت بخش مقاله ام شد.
-از دیدگاه خود شما موسیقی مشروع کدام است؟
موسیقی که سازنده باشد و روح انسان را پاک تر کند و انسان را به خدا نزدیک تر کند موسیقی است، نه موسیقی مطربی. اصلا موسیقی سبکهای جدید سطحی و بدون منطق و علم را نمی پسندم و قبول ندارم. موسیقی آنچنان را آنچنان تر می‌کند. هرچه را با موسیقی توام کنید آنچنان تر می شود. مثلا موسیقی متن، خیلی بر فیلم اثر می گذارد.
-خاطره ای از سرود خواندن خودتان در بچگی دارید؟
بله؛ در مدرسه سرود می خواندیم. یکی از خاطراتم در سنین کودکی ساختن آهنگ برای شعر «خروس» بود.
-لوازم احیاء سرود مدارس چیست؟
اول معلم می خواهد. معلم را باید برای سرود آموزش داد. باید به کارش ایمان داشته باشد. نه اینکه فقط برای مادیات برود. البته باید حقوقی مکفی برای مربی در نظر گرفته شود که دنبال دغدغه های دیگر نرود.
-ویژگی های مربی سرود از نظر شما چیست؟
اول عاشق میهنش باشد. تخصص، تعهد و پشتکار داشته باشد. مقداری هم سلفژ بداند. برای طی یک دوره به فرانسه رفتم که روش تدریس آنها را بیاموزم زمانیکه روش های خودم در تدریس را گفتم آنها پذیرفتند و از من تقدیر کردند. در شوروی سابق نیز یک جلسه سخنرانی داشتم که به دلیل استقبال به چهارده جلسه انجامید و مسئولان روس از من خواستند آنجا بمانم و با مزایای خوب تدریس کنم؛ ولی قبول نکردم و گفتم دوست دارم برای میهن خودم خدمت کنم. خارج نشینی را دوست ندارم. عاشق مملکتم هستم. برادر و خواهرهایم همه خارج از کشور زندگی می کنند اما من اصلا دوست ندارم خارج زندگی کنم. افتخار می‌کنم ایرانی هستم، به لقمه نانی راضی‌ام و بیشتر به فکر بعد از خودم هستم.
-معمولا اوقات خود را چگونه می گذرانید؟
سالیان سال است که بیشتر وقتم را به مطالعه می پردازم. به شاگردانم میگویم بیایید اینجا تا تجربیاتم را به شما انتقال دهم. نگذارید خیلی از اطلاعات و تجربیات زیر خاک برود. برای مال دنیا ارزش قائل نیستم. همین خانه ای را که نشسته ام، به کسی بخشیده ام.
-جایگاه اخلاق در هنر کجاست؟
اخلاق بالاترین اولویت در هنر است. باید از فرمایشات پیامبر پیروی کنیم. هنر بدون اخلاق فاسد می شود.
-کتاب نزدیک به انتشار دارید؟
بله، کتابهای آهنگسازی به شیوه دوده کافونیک و جلد دوم مجموعه مقالات چاپ و منتشر شده است. کتاب کوانتوم در موسیقی که از یافته های خود بنده است تا دو ماه دیگر منتشر می گردد.
-در بحث موسیقی و سرود دانش آموزی می دانیم که به دلیل گسترش ارتباطات مجازی، آهنگهای سطحی و بدون کیفیت با جذابیت ظاهری کاذب در دسترس دانش آموزان قرار دارد. آیا استفاده از ساز زنده می تواند جذابیت سرود را برای دانش آموزان بیشتر کند؟
بله قطعا. وجود ساز زنده به دو دلیل اهمیت دارد، اول اینکه باعث ایجاد جذابیت برای دانش آموز می‌شود و دوم اینکه وجود ساز زنده در تمرینات بسیار ضروری بوده و باعث پیشبرد کیفی کار می گردد. اولویت ساز زنده برای تمرین سرود، پیانو است و در صورت عدم دسترسی به آن، می توان از سازهای کلارینت، فلوت، ویولن یا دیگر سازهای ملودیک استفاده کرد.
-از مربی گری سرود خودتان در گذشته بفرمایید.
آن زمان تمام مدارس معلم سرود داشتند. دیپلم هنرستان موسیقی را که گرفتم، وزیر فرهنگ گفت «تو معلم موسیقی شو». بعد از یکسال مرا برای تدریس در هنرستان عالی دعوت کردند. بعد از آن سلفژ تدریس کردم.
بعد از پایان پرسش و پاسخ با کمال پورتراب وی با کمال تواضع با شیرینی از ما پذیرایی کردند و پس از ادای احترام حضار به این استاد، دیدار به پایان رسید.
نظرات