زمانی که تمام هنرها از بیان حقیقت عاجز هستند، «طنز» شروع می‌شود

راه‌نوا- دوازدهمین برنامه «نقد شعر»  با موضوع «طنز در شعر» شب گذشته با حضور اکبر اکسیر، ناصر فیض و علیرضا لبش و با مجری گری سعید بیابانکی به روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.

در ابتدای مراسم اکسیر گفت: آن مطالبی که امروز به عنوان طنز به کار برده می شوند، اصلا طنز نیستند، بلکه فکاهی و کمدی هستند و طنز در جستجوی شرافت انسان و مبارزه با ریاکاری است و طنز شریف، طنزی است که به جستجوی شجاعت پنهان مانده انسان ها، منزلت و ارزش واقعی انسان ها است. طنز شریف چهره دیگری از لبخند را به انسان سفارش می کند.

وی افزود: تفاوت طنز با فکاهی و کمدی این است که این دو با زبان بسیار نرم و لطیف اعتراض معمولی تاریخ مصرف دار را روایت می کنند ولی طنز اینگونه نیست.

این شاعر طنزپرداز کشورمان با بیان اینکه فکاهی در ایران رشد کرده است، ادامه داد: ولی طنز به معنی واقعی آن مظلوم مانده است.

در ادامه لبش در تعریف طنز اظهار داشت: تعریفی که الان برای طنز وجود دارد برای دوران معاصر است و در زبان انگلیسی برای طنز آمده که خنده جزو ملزومات طنز نیست. تعریف درست طنز این است که طنز مخاطب را به خنده وا می دارد و بعد باعث تامل می شود؛ البته نقد کردن عنصر موثری در طنز است که در بسیاری از اوقات این مسئله نادیده گرفته می شود؛ در حالی که در کمدی و فکاهی عنصر نقد وجود ندارد.

ناصر فیض درباره طنز اظهار داشت: طنز همان شوخ طبعی فاخر است که در جهت کرامت و شرافت انسانی حرکت می کند و جدای از این، کمدی و فکاهی هم شوخی طبعی است که جایگاه خاص به خود را دارد؛ چرا که فکاهه نویسی هم کار آسانی نیست و نیاز به دانش های خاص خود دارد؛ ولی شوخ طبعی فاخر جایگاه بالاتری دارد.

اکسیر در پاسخ به سوال بیابانکی مبنی بر اینکه خط قرمز در ذات هنر و طنز وجود دارد یا خیر افزود: طنز شیطنت خاصی از زبان یک فرد دانا است و در جایی که تمام هنرها از بیان حقیقت عاجز هستند، طنز شروع می شود. طنز ساخته و پرداخته هیچ جریانی نیست و اگر اهل فن باشیم می توانیم با رعایت خط قرمزها به شعر و طنز ناب برسیم و نباید منتظر ماند تا خط قرمزها را جابه جا کنند؛ چرا که طنزپرداز در حقیقت فرشته ای است که کمی خرده شیشه دارد و مسئولان باید به طنزپردازها فرصت بدهند.

فیض در ادامه صحبت های اکسیر گفت: اگر از خط قرمزها بترسیم، اصلا طنزی ایجاد نخواهد شد.

لبش با بیان اینکه خط قرمزها جزو حساسیت های جامعه هستند، گفت: متاسفانه عده ای می خواهند خودشان را جزو این خط قرمزها تلقی کنند و برای بسیاری از مشاغل این مسئله وجود دارد و وقتی یک شغلی در جامعه قدرتمند است، می تواند در جامعه واکنش نشان دهند.

فیض گفت: اگر مسائل به صورت هنرمندانه بیان شود، آن وقت دیگر خط قرمزی وجود نخواهد داشت.

اکسیر افزود: خبرنگاری از من سوال کرد که چرا در مطبوعات مان طنز سیاسی دوامی ندارد که در جواب گفتم یا استاد این کار نیستیم و یا کار به دست افراد طنزنویس نیست؛ چرا که طنزپردازان چون ذهنی خلاق دارند می تواند همه مسائل را مثبت ارزیابی کند.

لبش با بیان اینکه انجمن حمایت از حیوانات داریم، ولی انجمن حمایت از طنزنویسان در کشورمان وجود ندارد، اظهار داشت: هیچ قانونی هم برای حمایت از طنزنویسان نداریم.

اکسیر در ادامه صحبت های لبش افزود: از وزیر بهداشت خواهش کردم از آنجایی که از شاعران طنزپرداز در کشور حمایت نمی شود، ما را مانند یتیمان یا به بهزیستی معرفی کند و یا جزو بیماری های خاص تحت پوش خود قرار دهد؛ متاسفانه چون زبان طنزپرداز تلخی خود را دارد، طنزپردازان در هیچ جا جایگاهی ندارند.

وی با بیان اینکه اسلام دین ما و ایران هم وطن ما است، اظهار داشت: هنوز در برخی از روستاهای آذربایجان ظروف را با مواد شوینده تمیز نمی کنند، بلکه 3 بار صلوات می فرستند و ظروف را تمیز می کنند و این فرهنگ کشور به شمار می رود؛ قطعا چنین فرهنگی هم با هیچ مسئله ای از بین نمی رود.

فیض درباره شگردهای ایجاد طنز در شعر تصریح کرد: بخش زیادی از این مسئله مربوط به برخورد شاعر با زبان است. اکبر اکسیر یکی از معدود شاعرانی است که به زبان در طنز بسیار اهمیت می دهد و در بسیاری از آثار وی نقش زبان را می بینیم.

لبش در این خصوص افزود: آقای اکسیر در اکثر آثارش از یک فرمول زبانی استفاده می کند و مخاطب حرفه ای این مسئله را می داند.

وی با بیان اینکه قدرت اکبر اکسیر در آثارش برای انتخاب مفاهیم و مضامین است، ادامه داد: متاسفانه در شعر امروز از دنیا عقب هستیم و شاعران به نوعی جزو جاذبه های توریستی کشور به شمار می روند؛ با این حال صادرات شعرمان به جهان متوقف شده است و تنها در یک دوره ای صادرات شعر رخ می داد و اکسیر توانسته تفکر  مدرن را وارد شعر کند، ولی این حرکت هنوز به نتیجه نرسیده است.

این طنزپرداز کشورمان با بیان اینکه اکسیر شعر جهانی سروده است، افزود: متاسفانه ما در دوران مدرن از ادبیات جهان عقب هستیم و تلاش اکسیر، تلاشی برای رسیدن به ادبیات جهانی است ولی هنوز پله های دیگری در این خصوص وجود دارد که باید طی شود.

اکسیر با بیان اینکه نقطه تعالی شعرهایم و جایی که باعث خنده مخاطب می شود را از لطیفه های رایج در کشور استفاده می کنم، افزود: البته در پایان شعرهایم از اصل غافلگیری استفاده می کنم.

وی با بیان اینکه شعرشویی هم داریم، گفت: یکی از شاعران می گفت یکی از اشعارم را فقط به خاطر اینکه ضمیر شعرم «تو» بود برای همه جشنواره های شعری اعم از جشنواره شعر رضوی، جشنواره هایی به که مناسبت مادر، پدر و ائمه برگزار شده بود، فرستادم؛ در حالی که این کار شعرشویی و شعر کثیف به شمار می رود.

اکسیر افزود: در شعر و در طنز شاعر و طنزپرداز این حق را دارند که به تمام حوزه ها بپردازند؛ چرا که آنها اصلا طرفدار جریان خاصی نیستند و طنزپرداز نیازی به پول ندارد و طنزپرداز تنها باید لبخند را به لبان مخاطبان بنشاند؛ البته این مسئله نباید به هر قیمتی باشد.

وی گفت: حجت الاسلام قرائتی نوعی از خنده را در حوزه های علمیه جا انداخته است و طلبه های طنزهای آتشین می گویند و فیلم هایی مانند «لیلی با من است»، «اخراجی ها» و …. طنز را به حوزه سینما آورده اند.

فیض در پاسخ به سوال بیابانکی مبنی بر اینکه چرا از برنامه های شب شعر طنز در کشور استقبال زیادی می شود، گفت: اینکه تصور شود طنزپرداز برای این است که وقت مخاطب را پر کند، تلقی نادرستی است و اینکه الان شاعران برنامه مشخصی برای ارائه آثارشان دارند، این تلقی نادرست را تا حدودی کم کرد و بعد از برگزاری شب شعرهای طنز شاهد خلق آثار مستقل طنز هستیم.

وی گفت: الان در شهرهای مختلف ما جشنواره های مختلف ادبی در حوزه های گوناگون در قالب طنز برگزار می شود.

لبش در ادامه با بیان اینکه طنزپرداز هیچگاه دروغ نمی گوید، اظهار داشت: 10 سال آینده با خواندن اشعار طنز می توانند بفهمند که امروز چه اتفاقاتی رخ داده؛ در حالی که به نظرم در شعر غیرطنز این امکان وجود ندارد؛ چرا که یکی از عناصر در شعر غیرطنز دروغ است.

وی افزود: در شعر طنز ما بیشتر با مسائل روز درگیر هستیم و آیینه طنزپرداز آیینه بهتری برای شناخت امروز است تا آیینه غیرطنزپرداز.

منبع: خبرگزاری دانشجو