در فرهنگ جایی برای آزمون و خطا باقی نمانده است
راه‌نوا – اشاره:حال و روز این روزهای موسیقی دفاع مقدس و انقلاب و ظرفیت‌های جدید این عرصه دغدغه‌ای شد تا برای بررسی اتفاقات موسیقی کشور برای صحبت با کارشناسان این عرصه به گفتگو بپردازیم، بهترین گزینه برای ورود به موضوع را “رضا مهدوی” یافتیم. سابقه مدیریتی در عرصه موسیقی و همکاری با هنرمندان صاحب نام موسیقی ایران دلایلی بود که موجب شد تا برای گفتگو با مهدوی به دفتر ایشان برویم. وی پیشترها برای دو دوره مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری بوده است.
می‌خواهیم کمی ریشه‌ای به مسائل نگاه کنیم و ببینیم وضعیت کلی موسیقی کشور چطور است؟
ژانر موسیقی که امروز در کشور از غرب الگوبرداری شده است و ارئه می‌شود خطرناک است، صرف اینکه به موسیقی مناسبتی نگاه کنیم و ۸ سال دفاع مقدس را ابزاری قرار بدهیم برای اینکه مفاهیم دیگری را به نسل جوان به هر قیمتی بفهمانیم این یعنی عقب گرد از اصول؛ ما به همان اندازه که دفاع مقدس برایمان قداست و ارزش داشته و خیلی‌ها در سنین ۱۴، ۱۵ سالگی رفتند و آگاهانه هم رفتند و این تصمیم آنها احساسی نبود در کنار همه چیزهای که در جنگ بود ما آرزو داریم که کاش زمان جنگ بود.
“حامد زمانی” علیرغم ایراداتی که به خواندن و نوع موسیقی‌ش هست امروز خواسته یا ناخواسته الگو شده است، موسیقی مورد استفاده حامد زمانی تا دو سال پیش از سوی مسئولین فرهنگی مورد اعتراض بوده است. به طوری که آن را حرام می‌دانستند و برای آن مستند درست کرده بودند که خواننده‌های رپ و راک شیطان پرست هستند و ما نامه نوشتیم که این‌ها ربطی به شیطان پرستی ندارند.
خوب امروز وقتی این کارها از جایی حمایت می‌شود حمایت بسیج از این سبک‌ها با مضامین انقلابی به نوعی خوب است و نشان می‌دهد دیدگاه مسئولین که تا چندی پیش مخالف انواع موسیقی بوده‌اند درباره موسیقی راک، رپ و پاپ حالا به اینجا رسیده‌اند که می‌خواهند با این موسیقی به جوانان خوراک بدهند، مسئولین امروز به این نتیجه رسیده‌اند که باید با انواع مختلف موسیقی تعامل داشته باشند تا به جوانان خورک بدهند.
هنرمندانی که در امروز در عرصه موسیقی توانسته‌اند توفیقی پیدا کنند نتیجه یک پروسه سازمانی نیستند، بلکه مردمی و خودجوش و پارتیزنی بیرون آمده‌اند، مواجعه مدیریت فرهنگی با این رویش‌های هنر باید چگونه باشد؟
“حامد زمانی” امروز الگو شده است، به درست و یا غلطی این الگو کاری نداریم. این الگو نباید مثل کارهای گذشته باشد که بیست سال آینده حسرت آن را بخوریم، اگر ما امکاناتی درباره یک موضوع فرهنگی داریم، باید شروع به تولید اثر کنیم و یا اینکه در را باز بگذاریم تا همه بیایند و از این آمدن‌ها خودی‌ها را شناسایی کنیم و بیشترین بهره را ببریم و سعی هم داشته باشیم جذب حداکثری هم داشته باشیم.
اگر همه بودجه‌ها را مصروف یک نفر کنیم و دیگران را نبینیم حرکت‌های مقطعی است که ضربه می‌زند و مردم این حرکت‌ها را نمی‌پذیریند. امروز در عرصه فرهنگ جایی برای آزمون و خطا باقی نمانده است ما به اندازه کافی آزمون و خطا کردیم عرصه فرهنگ قواعد مشخصی دارد.
در اوایل انقلاب کارهای خوبی به عنوان نمونه از “احمدعلی راغب”، حسام الدین سراج” و ” محمد گلریز” سراغ داریم و پس از آن با یک افتراق مواجه می‌شویم، گذشت سه دهه از این اتفاق نقطه عطفی با عنوان موسیقی انقلابی با خواننده‌های مثل حامد زمانی و پویا بابایی و… شکل می‌گیرد؛ دلیل افتراق در بین نسل موسیقی دهه۶۰ تا ۹۰ چیست ؟
چند روز پیش در جلسه شورای بسیج در خدمت آقای میرزمانی بودیم، جمله‌ای گفت که جالب بود! گفتند سی سال پیش خیلی برای فرهنگ و موسیقی تلاش کردیم و در جلسه‌ای به یکی از مسئولین رده بالای کشور گفتیم به فرهنگ بچسبید؛ این موسیقی‌های که امروز تولید می‌شود را می‌توانیم ماندگار کنیم و ایشان در پاسخ گفتند: دلتان خوش است ما امروز دغدغه انتقال آب به سوسنگرد را داریم شما از فرهنگ حرف می‌زنید. مقام معظم رهبری می فرمایند:”فرهنگ بر همه چیز اولویت دارد” اگر صحبت از اقتصاد و فرهنگ می‌کنند، می‌گویند فرهنگسازی بشود تا اقتصاد درست شود، وگرنه اقتصادی به وجود می‌آید که امروز با آن مواجعه می شویم؛ این نشان می‌دهد ما کار فرهنگی انجام نداده‌ایم.
علیرغم اینکه انقلاب ما یک انقلاب ایدئولوژی و فرهنگی بود اما تا به امروز هیچ کار فرهنگی در زمینه اقتصاد، فرهنگ دینی نشده است. انقلاب ما نه انقلاب تسلیحاتی بود، نه سیاسی بود و نه انقلاب نظامی؛ بلکه یک انقلاب کاملا مردمی و فرهنگی بود.
سال‌ها پیش وقتی بنا داشتیم در حوزه هنری کار فرهنگی انجام دهیم صحبت بود که تولید هنر دینی داشته باشیم، هنر دینی مربوط به هرآنچه که به اخلاق مربوط می‌شود است، شما اگر درباره جنگ اثری را داشته باشید که غیر اخلاقی باشد شاید در ژانر موسیقی جنگی باشد اما به دفاع مقدس تعلق نمی‌گیرد.
درباره ژانر موسیقی دفاع مقدس و ظرفیت‌های آن توضیح بدهید.
تمام دنیا موسیقی جنگ دارد، از جنگ جهانی اول تا جنگ جهانی دوم و در ادامه این همه جنگ‌های مناطق مختلف تا جنگ ۳۳ روزه لبنان و… ولی جنگ ما یک استثنا بود. اینکه ما نمی‌خواهیم واژه جنگ را به کار ببریم و آن را دفاع مقدس می‌نامیم چون به ما تهاجم شده بود و اگر سرودی ساختیم، شعری گفتیم و ادبیات و مباحث فرهنگی و هنری داشتیم دو شاخه می‌شد، یک بخش آن ریتم و مارش‌های بود که می‌آمد برای تهیج نیروهای نظامی و صبحگاها تا رزمندگان روز خوب و پر انرژی داشته باشند و در کنار آنها مداحی‌های بود که براساس فرهنگ شیعی شکل می‌گرفت.
بُعد دیگر آن مباحث کاملا انسانی، معنوی و عرفانی بود که مبتنی بر تفکر ایرانی اسلامی باشد. یعنی هم ملیت در آن باشد و به آن افتخار کنیم و هم نام ایران را بگوئیم و پرچم ایران را بالا ببریم مکمل آن اعتقادات دینی و مذهبی باشد. در کشورهای دیگر همچنین چیزی وجود ندارد و وقتی بررسی می‌کنیم حتی در فلسطین هنوز این را نمی‌بینیم اگر بخش کوچکی وجود آن هم در بین شیعیان لبنان است که حزب الله با کمک موسسات فرهنگی ایرانی این کارها را انجام می‌دهد.
ما معتقدیم فرهنگ ایرانی اسلامی را از دو طریق خیلی خوب می‌توانیم به دنیا صادر کنیم، یکی از طریق فیلم و دیگری موسیقی است؛ موسیقی در این عرصه اولاتر است چون موسیقی ترجمه نمی‌خواهد. قطعه‌ای مانند “نینوا”ی حسین علیزاده کلام ندارد ولی از نقطه شروع تا آخر فضای مذهبی است، شاید آقای علیزاده همچنین دیدگاهی را نداشته باشد ولی این غالب به اندازه‌ای پر محتوا است و ناخداگاهش دینی ساخته شده که یکی از المان‌ها و الگوهای موسیقی دینی است.
آقای سراج کاری را برای دفاع مقدس ساخته است اما فکر نمی‌کرد این کار به قدری مطرح شود که ما برای نقد و بررسی آن جلسه برگزار کنیم و اینکه این کار یک اثر کلاسیک است. ما اگر از اصول کلاسیکمان کنار بکشیم مثل این است که ما معتقد به خواندن نماز اول وقت باشیم اما بگویم اضطرار این است که آخر وقت نماز را بخوانیم. شاید این مسائل درست باشد و در ظاهر لطیف اما نشان می‌دهد ما از اصولمان سست می‌شویم، ۸ سال دفاع مقدس چیزی برای سست شدن ندارد.
اگر به نسبت سینما و موسیقی مقایسه‌ای داشته باشیم، در سینمای دهه ۶۰ چیزهای دیده می‌شد که امروز وجود ندارد اما این اتفاق در موسیقی دیده نمی‌شود چرا این قضیه در موسیقی اتفاق نیفتاده است دلیل آن چیست؟
اگر کاری هم برای دفاع مقدس ساخته می‌شود باید ننگ بر امریکای آقای “عباس غره‌باغی” باشد که نمونه آن ساخته نشد، در دوران انقلاب هزاران سرود ساخته شد که نمونه سبک و شاخص بود و مابقی آن قابل شنیدن بود به طوری که امروز دوباره می‌شنویم متوجه می‌شویم چقدر معنوی بوده است.
امروز تکنیک موسیقی بسیار پیشرفت کرده است و زرق و برق آن زیاد شده است ولی ماندگار نیست، ما در ۸ سال دفاع مقدس در کنار بعد عقیدتی سیاسی و معنوی یک بعدی داشتیم که ژانر اختصاصی موسیقی دفاع مقدس را در دنیا ایجاد کردیم؛ ژانر جنگ را داشتیم، مارش‌ها را داشتیم، هنرمندان در مناطق حضور پیدا می‌کردند اما بخش دفاع مقدس بحثی جداگانه است.
منبع: خبرگزاری دفاع مقدس
نظرات