انتشار خاطرات خالق «آمریکا ننگ به نیرنگ تو»

راه نوا | زندگی نامه و خاطرات هنری و فرهنگی استاد احمدعلی راغب خالق نغمه‌های جاودانه انقلاب در مراحل نهایی آماده سازی و انتشار است.

از استاد احمد علی راغب، آثار جاودانه و متنوع در حوزه موسیقی انقلاب همچون «بابا خون داد»، «بانگ آزادی»، «خجسته باد این پیروزی»، «راه رجا»، «شهید مطهر»، «آمریکا ننگ به نیرنگ تو»، «هم‌شاگردی سلام»، «مدرسه ها وا شده» و بسیاری آثار دیگر در حافظه مردم به جامانده است.

آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با محسن صفایی‌فرد گردآورنده کتاب خاطرات استاد راغب با عنوان «بانگ آزادی» است که اینک توسط دفتر مطالعات جبهه فرهنگی در آستانه انتشار است.

فارس: از چه زمانی جمع آوری خاطرات استاد را شروع کردید ؟

گفت و گوها از سال 89 شروع شده و تا 93 به صورت مقطعی ادامه داشته است.

فارس: به تنهایی مصاحبه‌ها را انجام می‌دادید؟

خوشبختانه یا متاسفانه فرصت گفت‌وگو با استاد راغب یک مقدار طولانی شد و در این مدت طولانی دو نفر از دوستان ما در مجموعه مسئولیت مصاحبه­‌ها را بر عهده داشتند. بار اول، آقای «مهدی چیت‌ساز» گفت‌وگوها را گرفتند و بعد توسط آقای مرتضی قاضی گفت‌وگوها ادامه پیدا کرد تا نهایتا مجموعه مصاحبه­‌های قبلی برای تدوین و آماده‌سازی در قالب کتاب در اختیار من قرار گرفت؛ البته 5 جلسه­‌ای را هم من به صورت تکمیلی و پرسش از برخی ابهامات، خودم با آقای راغب مصاحبه کردم و در نهایت شخصا مشغول تدوین کتاب شدم.

فارس: در مورد کلیت گفت‌وگو ها و کتاب، مقداری توضیح بدهید؟

گفت‌وگوها با استاد احمدعلی راغب بخشی از مجموعه گفت‌وگوها و مصاحبه­‌های تاریخ شفاهی سرود و موسیقی انقلاب اسلامی است که در دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب در حال انجام هست و همزمان با کاری که من در مورد استاد راغب در حال انجام بوده‌ام دوستان دیگری در حال مصاحبه با چهره­‌های دیگر موسیقی انقلاب هستند که به محض آماده شدن آن­ها هم رونمایی خواهد شد.

انتشار این کتاب‌ها باعث خواهد شد تا بخشی از ناگفته­‌های موسیقی انقلاب اسلامی یا بخشی از ناگفته­‌های موسیقی در دوران انقلاب اسلامی به بیان بیاید و قابل استفاده بشود؛ به طور کلی آهنگسازها نسبت به خواننده­‌ها در معرض بی‌مهری هستند. هر چه خواننده شناخته شده­‌تر هست ما آهنگساز را که خالق اصلی اثر محسوب می‌شود، نمی­‌شناسیم یا کمتر می­‌شناسیم. خب، نام احمدعلی راغب بی‌شک نامی است که شکل موسیقی ارکسترال و سازی موسوم به انقلابی در کشور ما مدیون اوست.

وقتی من با گستره کارهای وی آشنا شدم با خودم این قاعده را مرور می‌کردم که اگر از هر هنرمند برای ماندگار شدنش دو سه تا اثر خاطره‌انگیز و جاودانه به یادگار بماند کافی است اما کارنامه احمدعلی راغب را که مرور کنیم، می‌بینیم تعداد کارهای ماندگار، خاطره‌انگیز و آشنای وی برای مردم به عددی بالای ده ـ بیست قطعه می‌رسد. این به نظرم یک شاهکار است و تنها می­‌ماند غفلت ما که چرا در این سال­‌ها سراغ چنین هنرمندانی نرفتیم و برای استفاده در گم‌گشتگی­‌های امروز در فضای هنر و فرهنگ­‌مان، پای تجربه­‌ها و دغدغه‌های‌شان ننشستیم.

البته تعداد کل آثار آقای راغب هم قابل توجه است. در طول این سال‌ها آهنگسازی برای پانزده آلبوم موسیقی به صورت مستقل و ساخت چیزی بیشتر از هزار قطعه موسیقی که از طریق صداوسیما پخش شده، بسیار قابل توجه است.

اگر بخواهم اسم ببرم طبیعتا خیلی از اثاری را که احمد علی راغب برای مردم ساخته، آشناست. از اولین کارهایی که او انجام داده موسیقی قطعه مشهوری بود با عنوان «بانگ آزادی» که اوایل انقلاب قبل از اینکه اولین سرود ملی جمهوری اسلامی ساخته شود، کسانی در سطوح عالی نظام دنبال این بودند که این سرود را به عنوان سرود ملی انتخاب کنند که چون خود استاد به دلیل طولانی بودن مخالف بودند، نشد ولی می­‌دانید که همچنان در بخش­‌های مختلف برنامه­‌های رادیویی این سرود پخش می­‌شود و مردم می­‌شناسند؛

این بانگ آزادی است

کز خاوران خیزد

فریاد انسان­هاست

کز نای جان خیزد

بعدها کارهای دیگری در آن سال­‌ها مثل «سرود شهید مفتح»، سرود «شهید مطهر»، یا اثر جاودانه «خجسته باد این پیروزی»، سرود ماندگار «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو»، سرود مشهور «بابا خون داد» و دیگر سرودهای مشهوری که بعدا در فضای کودکانه سال­‌های بعد ساخته شد و آهنگساز و خالقش آقای راغب بودند کارهایی مثل «هم‌شاگردی­‌ها سلام»، «مدرسه­‌ها وا شده»، این­ها هم نمونه­‌هایی از آثار وی در سال­های بعد و در دهه هفتاد است.

ضمن اینکه آلبوم­‌های مشهوری در موسیقی پاپ که نسل اول موسیقی پاپ بعد انقلاب هست با آهنگسازی آقای راغب درمی­‌آید، منتشر می­‌شود؛ آثاری مثل رقص گل­‌ها با صدای عباس بهادری که در آن ایام خیلی خیلی مورد استقبال قرار گرفت و موجی را ایجاد کرد؛ همچنین قطعات دیگری در فضای متناسب با تحولات اجتماعی ـ سیاسی سال­های بعد مثل قطعه سرود امداد که سالیان سال است هنوز هم که هنوز است ایام جشن نیکوکاری از آن استفاده می­‌شود؛ سرود سارایوو که برای تحولات بوسنی ساخته شد تا برسد به تجربه و ژانری که اساسا آقای احمدعلی راغب در موسیقی سوگ ایجاد کردند و یک شکلی از سوگ حماسی را در موسیقی پس از انقلاب ایجاد کردند خب این شکل درست است با سرود شهید مطهری شروع شد با آثاری که برای شهید مفتح ساخته شد برای شهید حداد عادل ساخته شد برای مرحوم اقای طالقانی ساخته شد برای شهید بهشتی اثر ماندگار حدیث درس ساخته شد اما این راه و فکر موسیقیایی ادامه پیدا کرد حتی در سال‌های اخیر ما قطعه «مشق خون» را از کارهای استاد احمدعلی راغب شنیدیم که آن هم کار شنیدنی و اثرگذاری‌ست مجموعه همه این آثار در واقع اتفاقات خوب و تجربه­‌های بزرگ و شنیدنی و خاطره‌انگیز برای مردم برای تاریخ‌نگار، برای فرهنگ‌نویس حوزه موسیقی دغدغه می­‌شود تا سراغ چنین استادی برود و در واقع تجربیات و خاطرات زندگی وی را جمع آوری کند.

فارس: ویژگی اصلی خاطرات آقای راغب چیست که به سراغ جمع‌آوری خاطرات او رفتید؟

برجستگی اساسی که در زندگی‌نامه و خاطرات استاد راغب هست یکی باز شدن فضای موسیقی بعد انقلاب هست که بالاخره نسل آدم­‌هایی مثل آقای راغب این راه را باز کردند؛ تلقی اول انقلاب این بود که موسیقی جزو هنرهای تحریف شده است در حالی که با آثار و خلاقیت­‌ها و تلاش­‌های کسانی مثل استاد راغب این راه باز شد؛ مرور این تجربه گشایش راه خط شکنی باز کردن مسیر برای موسیقی انقلاب خیلی خیلی لازم و خاطره‌انگیز است بخش دیگری از اهمیت این کارها اهمیت تاریخی اجتماعی این اثار است؛ به هر حال این آثاری‌ست که در یک دوران بسیار بسیار متلاطمی از تغییرات اجتماعی جامعه ما ساخته شده و پیوستگی خیلی زیادی با آن تغییرات دارد اینکه هر روز یکی از بزرگان نظام و جامعه ما به شهادت می­‌رسید؛ خب یک تاثیری را روی جامعه می­‌گذاشت و اینکه موسیقی می­‌آید بازتاب آن می­‌شود مطالعه این جذاب است به لحاظ اجتماعی سیاسی.

گذشته از همه این­ها بالاخره هر آهنگسازی در هر ژانری که کار می­‌کند اگر موفق شود اثار ماندگار و جاودانه بسازد دیگران و کسانی که دنبال این هستند که رموز ماندگاری یک قطعه را یک اثر موسیقی را بشناسند برایشان مغتنم خواهد بود که بروند با خالق آن آثار گفت‌وگو کنند و بفهمند که چطور شد که چنین اثری اینچنین نوشته شد و ساخته شد بخشی از جذابیت­‌هایی که در مصاحبه­‌ها و در کتاب آقای راغب خوانندگان خواهند خواند یقینا برمی­‌گردد به شرایطی که این آثار درونش ساخته شده است.

فارس: این مجموعه قرار است با چه عنوانی منتشر شود؟

اسم کتاب «بانگ آزادی» است؛ هم از جهت اینکه یکی از مشهورترین آثار استاد راغب و یکی از مهم­ترین آثار موسیقی انقلاب که موقعی که ساخته شد و همین الان هم گوش می­‌دهیم تداعی­‌گر همه آن چیزی‌ست که در کارنامه آقای راغب و در موسیقی انقلاب اسلامی از شعارهای مردم از تاریخ و فرهنگ مردم از عظمت کاری که در کار موسیقی انقلاب انجام شده تا شهرت و محبوبیت این اثر این قطعه بانگ آزادی به نظرم یک قطعه خاص است که به نام احمد علی راغب که طبیعتا به عنوان آهنگساز ثبت شده تصمیم گرفتیم که اثر را با یادآوری و تداعی این قطعه ماندگار نام‌گذاری کنیم؛ نکته دیگری که این کار دارد خود همین عنوان بانگ ازادی به عنوان یک قطعه موسیقی به خودی خود نشان دهنده تحولی‌ست که در موسیقی و موسیقی پس از انقلاب اتفاق افتاده؛ پس از جهات مختلف عنوان کتاب بانگ ازادی عنوان خوبی بود برای مروری بر کارنامه یکی از بزرگترین آهنگسازان پس از انقلاب.

فارس: زمان انتشار کی است؟

واقعیتش ما به دلیل تاخیری که در نهایی­‌سازی کار انجام شد تصمیم گرفتیم که با وجود اینکه یک قدری فرآیند انجام کار طولانی شده در انتشار عجله نکنیم و من فکر می­‌کنم دو هفته­‌ای است که من کار را به طور کلی تحویل ویراستار اثر دادم قصدمان این است که یک کار با کیفیت و ارزنده­‌ای به حوزه موسیقی انقلاب و پژوهش‌های آن عرضه شود با این حالی پیش بینی ما این است که تا آخر اردیبهشت کارهای آماده‌سازی کتاب انجام شود و اگر بخت یار باشد و خدا توفیق دهد انشالله برای سوم خرداد و سالروز انتشار اثر خاطره‌انگیز «خجسته باد این پیروزی» بتوانیم در نشستی که به مرور و بررسی آثار هنری استاد احمد علی راغب می‌پردازیم این کتاب را هم رونمایی کنیم.

فارس: خود شما قبل خاطرات و بعد خاطرات اقای راغب دیدتان نسبت به اقای راغب عوض شد ؟شنیدن این خاطرات تاثیری روی نگاه‌تان داشت ؟

نه؛ من به عنوان کسی که علاقمند به موسیقی انقلاب بودم و بارها و بارها آثار آقای راغب را شنیده بودم و از طرفی در گروه­‌های سرود آثار او را بارها خوانده بودیم بعدها چون هر جا هم قدم گذاشتیم ردپای این آثار را می‌دیدیم مثلا در دوران سربازی که خدمت می­‌کردم هر چی گروه موزیک پادگانی می­‌نواخت آثار اقای راغب بود؛ دائما احساس می­‌کردم که ای کاش بتوانم روزی با خالق این آثار گفت‌وگو کنم و حرف­‌هایش را بشنوم، سال‌هایی بود که من تشنه این بودم که حرف­‌ها و ناگفته­‌های خالق این آثار را جمع‌آوری کنم، هم خودم استفاده کنم و هم به دیگر علاقمندان این اثار بدهم بنابراین جز برآورده شدن یک آرزو برای من چیز دیگری نبوده این گفت‌وگو و مصاحبتی که با حضرت آقای راغب برای من پیش آمد و توفیقی که در شنیدن اسرار آثار ماندگار وی رخ داد.

 *  مصاحبه خبرگزاری فارس با محسن صفایی مسئول واحد موسیقی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی