چه طوفانی در موسیقی رخ داد که از لس آنجلس پیشی گرفتیم!/ قشر مذهبی دوباره به موسیقی بدبین شده اند

من از همان سال 72 هم من وارد بانک شدم یعنی قبل از آن سال، در صدا و سیما کار می کردم، در قسمت تهیه کننده‌گی در شبکه دو سیما. ولی بعد از آن وارد بانک شدم و همزمان در سال 72 اولین کارهای سولون را اجرا کردم که برای یک سری از مجموعه های تلویزیونی بود. اولین کارم را برای روز میلاد حضرت فاطمه (س) و روز مادر اجرا کردم که برای یکی از برنامه های تلویزیونی شبکه دو بود که آقای کلانتری، تهیه کننده برنامه بود و کار خیلی خوبی هم شد، مردم دوست داشتند و پسندیدند و از آن سری کار، ما چند کار دیگر، شبیه آن را در مجموعه های دیگر اجرا کردیم که آهنگسازی آن را برادرم آقای علی غلامعلی انجام دادند.

قبلا هم همینطور بود، یعنی قطعاتی که بیرون از سازمان صدا و سیما تولید می شود اغلب برای پخش در رسانه ملی مناسب نیست. ممکن است از هر آلبومی که از ارشاد مجوز می گیرد دو یا سه تا از آنها، برای پخش در تلویزیون مناسب باشد. تازه این موضوع تشریحی از وضعیتی است از دورانی  فعالیت های امثال بنده. تازه ما خیلی حواسمان جمع بود و اشعاری را انتخاب می کردیم که در محدوده پخش صدا و سیمایی هم می گنجید ولی باز با این وجود، همه آن کارها را نمی شد پخش کرد. الان هم همینطور است، ممکن است روزی هزار تا کار تولید کنند که شما حتی یک نمونه اش را در صدا و سیما نشنوید. مردم خودشان CD خواننده ها را می خرند و گوش می دهند. صدا و سیما هم برخی از آنها را که قابلیت پخش دارد، پخش می کند و خودش هم هیچ تولیدی ندارد. یعنی رسانه ملی، سازمانی با این همه عظمت، تبدیل به مصرف کننده شده است. یعنی به جای اینکه قوی‌ترین تولید کننده موسیقی باشد، به جای اینکه یک ارکستر قوی داشته باشد و دائما فعال باشد، عملا خود را از کار کنار کشیده و هیچ تولیدی ندارد. وقتی قدرتمندترین رسانه در ایران، در عرصه مدیریت فرهنگی پای خودش را در تولید موسیقی و سلیقه سازی مردمی، کنار کشیده می خواهی ابتذال وارد جریان موسیقی نشود. می خواهی موسیقی زیرزمینی نباشد!

 والله من دلیل این سیاستگذاری را نمی دانم! شاید فکر می کنند که دیگر نیازی به تولیداتشان نیست. یعنی نیازی به تولید نیست و با همان تولیداتی که در بیرون از سازمان انجام می شود، اموراتشان می گذرد و دیگر نیازی به هزینه کردن نیست. الان یکی دوسال است که مرکز موسیقی تبدیل به دفتر موسیقی اتفاق افتاده است. این عقب نشینی صدا و سیما، در رشد این موسیقی زیرزمینی نقش به سزایی داشته است. یعنی زمانی که سازمان فعالیت گسترده ای داشت و در حوزه موسیقی  حرف اول را می زد، انحصار سلیقه مخاطب را در دست داشت. اما زمانی که رقابت ایجاد می شود بین صدا و سیما و افراد دیگری که خارج از این مجموعه کار می کنند، (چه مجاز و چه غیر مجاز) عملا این رقابت باید موجب شود که سازمان، فعالیت هایتش را افزایش دهد. حداقل اگر قبلا 10 تا کار می ساختند و از  بین این 10 تا اثر 2 نمونه پخش می شد الان می توانستند شاخص تر کار کنند، تعدادش شاید کمتر می شد و هزینه کمتری داشت. اما عدم رقابت با بازار خارج از سازمان سبب شده موسیقی با کیفیت پایین تری بازار و سطح سلیقه مخاطبان را در دست بگیرد. نمی دانم این حرف چقدر برای مسئولان فرهنگی جدی است؛ اما تغییرات اساسی در حوزه پوشش و رفتارهای نسل جوان را عملا موسیقی کنترل می کند و این بازار را موسیقی زیر زمینی در دست دارد. حتی بازار لس آنجلسی نیز تاثیری در مشی و روند اخلاقی نسل های دهه  60 و 70 نتوانست بگذارد اما نسل امروز یعنی دهه هشتادی عملا تحت تاثیر موسیقی زیر زمینی هستند. از این رو من خیلی نگران و دلواپس شرایط کنونی هستم.

من قبلا هم گفته ام که رپ در واقع یک نوع دکلمه ریتمیک است. یعنی شما با ریتم دارید دکلمه می کنید، اصلا خوانندگی نیست، خود خارجی ها هم وقتی می گویند رپر، یعنی رپر را از خواننده جدا می دانند. رپ یک نوع خاصی از موسیقی است که اصلا با فرهنگ ما زیاد جور نیست ولی خب به هرحال الان بین جوانان جا باز کرده و بهرحال خیلی هم طرفدار دارد. من هیچوقت نه وارد قضیه موسیقی رپ شدم و نه به عنوان یک موسیقی کامل به موسیقی رپ نگاه کردم. به هرحال یک زیر گونه خاص از موسیقی است ولی همانطور که عرض کردم، دکلمه ریتمیک است. یعنی دکلمه ای که شما با یک ریتم همراهش می کنید و می خوانید.

من از ابتدای انقلاب در حوزه موسیقی کار کردم، حالا با من عده زیادی بودند که می شود گفت نسل اولی های پاپ بعد از انقلاب هستیم. ما واقعا تصمیمی که داشتیم این نبود که شرایط فعلی پیش آید. یعنی امیدمان این بود که یک موسیقی را شروع کنیم که واقعا فاصله پیدا کند با آن چه که از قبل از انقلاب در ذهن مردم وجود داشت. البته نمی خواهم بگویم کل موسیقی قبل از انقلاب بد بود. خیلی از آثار آن دوره مثل فرهاد و مازیار آن موقع هم شاید کارهای خوب ساخته می شد. ولی یک ذهنیتی در اذهان مردم به خصوص افرادی که خیلی مذهبی تر بودند ایجاد شده بود که دیدگاه خوبی نسبت به موسیقی نداشتند. ما با توجه به اینکه اوایل انقلاب، آن زمان که حضرت امام (ره) در مورد سرود شهید مطهری، مستقیما اشاره کردند که این سرود اشکالی ندارد و موسیقی به کلی حرام نیست، یعنی موسیقی را مثل یک ابزار در خدمت جامعه توصیف کردند که می تواند هم تأثیر مثبت داشته باشد و هم تأثیر منفی. اینجا یک حرکت مثبتی بود که باعث شد موسیقی از آن حالت قبلی، خارج شود. یعنی کم کم آهنگسازها توانستند آثاری برای سولوخوانی را تولید کنند. سولوخوانی شروع شد و موسیقی دیگر با ترس و لرز اجرا نمی شد. کم کم موسیقی جا باز کرد و مردم هم متوجه شدند موسیقی پاپ به سمت و سوی بهتری رفته است.

اصلا کلا روی تولید موسیقی سرمایه گذاری نمی شود. یعنی الان با توجه به اینکه تولید موسیقی خیلی راحت شده است، خیلی ها می گویند شما برو کار خودت را تولید کن، بیاور، اگر من پسندیدم از تو می خرم. یعنی پروسه تولید قبلا به شکل دیگری بود، می آمدند و سفارش کار می دادند و می گفتند شما مثلا 10 تا کار بساز و بعد یا می گفت کل هزینه تولیدش با من و دستمزد شماهم اینقدر است یا مثلا کل کار را می سپرد به خواننده یا آهنگساز. الان به گونه ای شده است که می گوید اول کار خودت را انجام بده، هزینه ات را هم بکن، اگر من پسندیدم از تو می خرم. چرا؟ بخاطر اینکه تولیدات خیلی زیاد شده است. از طرفی دیگر کسی برای ارکستراسیون سرمایه گذاری نمی کند. هزینه ارکستر را کسی تقبل نمی کند. بخاطر اینکه همان کار دارد با دستگاههای دیجیتال انجام می شود. حالا برای شنونده هایی مثل مردم عادی خیلی فرقی نمی کند که این سازی که پخش می شود، ساز نیست و صدای مصنوعی است.

بله. دقیقا همین اتفاق افتاده و اقشار مذهبی دوباره به موسیقی بدبین شده اند. داشتم عرض می کردم که اوایلی که ما کار می کردیم واقعا هیچکدام تصور نمی کردیم که یک روزی دوباره کار به اینجا برسد. یعنی به جایی که در ابتذال از لس آنجلس پیشی گرفتیم. یعنی کارهایی که ما الان می شنویم، اصلا اشعاری که گفته می شود (کاری به موسیقی اش ندارم) آن چیزی که خواننده دارد می خواند اصلا گفتنش هم خجالت آور است چه برسد به اینکه بخواهد در یک شعر بخواند و همه بشنوند. اصلا تصور نمی کردم روزی کار به اینجا برسد و امید همه ما این بود که موسیقی خوبی را داریم شروع می کنیم که آن عده ای که واقعا موزیسین هستند بیایند و به این جریان بپیوندند و البته تا یک زمانی هم، کار خیلی خوب پیش می رفت. تا زمانی که مثلا مرحوم بیات کار می کرد و کارهای شاخص هم انجام می داد تا مثلا دوستانی که خیلی جوان هستند مثل آقای محمدرضا عقیلی که من خیلی با ایشان کار انجام دادم. همه این افراد داشتند کار می کردند و فعالیت های خوبی انجام می دادند و هم از موسیقی الکترونیک استفاده می کردند و هم در واقع از سازهای اکوستیک استفاده می کردند. اما نمی دانم واقعا چه اتفاقی افتاد، چه طوفانی در موسیقی رخ داد که از لس آنجلس پیشی گرفتیم!

حدودا شاید بتوان گفت اول دهه 80 که آن چیزهایی که ما فکرش را نمی کردیم یک روزی مجوز بگیرند، مجوز گرفتند. من در مورد اولین آلبوم خودم بگویم، اگر الان شما آن کارها را گوش کنید می بینید که اصلا چیز خاصی نیست یعنی از خیلی از چیزهایی که الان دارد پخش می شود، ساده تر بود. حتی از تولیدات خود صدا و سیما که آن اوایل تولید می کرد هم ساده تر بود ولی با وجود این سادگی همین کار، 9 ماه در وزارت ارشاد گیر کرد و مجوز نگرفت! حالا آن رویکرد در وزارت ارشاد و آن سختگیری که خیلی بیش از اندازه هم بود، به جایی رسیده است که آدم نمی داند این کاری که دارد پخش می شود، لس آنجلسی است یا داخل کشوری تولید شده؟ مجوز دارد یا ندارد؟ خب این مسائل روی موسیقی خیلی تأثیرگذار بود. ما باید ببینیم خوراک موسیقی مردم از چه طریقی به آنها می رسد و نقش ارگانها و یا رسانه بزرگی مثل صدا و سیما در این قضیه چیست؟ واقعا حفظ و اشاعه موسیقی سالم، از طریق چنین ارگانهایی باید انجام شود. وقتی خوراک سالم به کسی داده نشود، دیگر هر خوراکی را می پذیرد. بنظرم صدا و سیما و وزارت ارشاد در این قضیه خیلی کوتاه آمدند.

 مسئله موسیقی از اول انقلاب، یک خط قرمز داشت. یعنی خیلی ها  بخاطر اینکه نمی خواستند وارد این قضیه بشوند، همان کناره گیری که کردند، کار را بدتر کرد. خیلی ها از اول گفتند کاملا حرام است! که واقعا نمی شود روی این حرف تاکید کرد. خیلی ها هم گفتند که خب اگر می خواهد استفاده شود باید در زمینه درستی استفاده شود ولی هیچ الگوسازی درستی وجود نداشت. یعنی هیچ چارچوب قاطعی برای این قضیه وجود نداشت. یک کاری که امروز ممکن بود رد شود اما فردا با سلیقه یک نفر دیگر، پذیرفته می شد! این قضیه خیلی قانونمند نبود ولی باز هم عرض می کنم که این قضیه، عوامل زیادی داشت.

 

 

من از ابتدا هم در تمامی بحث و اظهار نظرهایی که حول موسیقی وجود داشت این مسائل را مطرح کرده ام اما گوش شنوا وجود نداشته و ندارد. نه اینکه بخواهم مستقیم به سراغ مسئولی بروم و این قضیه را مطرح کنم اما در محافل هنری که حضور داشتم، مطرح می شد و به گوش مسئولان رسانده می شد. اما هیچ تأثیری ندارد یعنی موج خروشان و مخرب موسیقی زیر زمینی که الان به این نقطه رسیده که اشاعه دهنده فرهنگی ناهمگون با فرهنگ ماست قطره قطره شروع شده و به اینجا رسیده است، ناگهانی به اینجا نرسیده. متأسفانه هر چیزی هم که به این موج اضافه شد، در جهتی بود که حرکت مخالف را ایجاد می کرد. هیچکس نخواست یک سعی و تلاشی بکند که جلوی این قضیه را تا حدی بگیرد. تکنولوژی آمد، صدا و سیما خودش را کنار کشید، وزارت ارشاد هم مجوزهایی را داد که نباید می داد، خب جوانان هم که گرایش به این نوع از موسیقی پیدا کردند و همه این موارد دست به دست هم دادند و موسیقی به جایی رسیده است که به سادگی نمی توان آن را جمع کرد.

آنقدر آشفتگی در این زمینه وجود دارد که نمی دانم! اگر در مورد تولیدات سینمایی هم اینقدر دست مردم باز بود که انحصاری بتوانند فیلم سینمایی تولید کنند، این اتفاقی که الان در موسیقی رخ داده، در سینما هم می افتاد. کما اینکه مقداری ابتذال در سینما وارد شده است. حالا کاری نداریم به اینکه خیلی مواقع جلوی آن را می گیرند یا مخالفت هایی می شود. اما بعضا می بینیم که سینما هم دیگر چندان سالم نیست یعنی مصداق های نمایشی وارد سینمای ما می شود که نباید بشود! اما این را می توانند جلویش را بگیرند چون تولید فیلم سینمایی به این راحتی نیست. اما الان تولید موسیقی خیلی راحت شده است. یعنی خود این مسئله خیلی تأثیرگذار است در اینکه هرکسی به خود اجازه می دهد خود را آهنگساز بداند و تنظیم کننده بداند. در صورتی که آهنگسازی و تنظیم این نیست که شما با یک کامپیوتر بنشینی و یک سینتی تی سایزر روی کیبورد بگذاری و کار کنی! آهنگسازی چیزی است مثل آقای انتظامی. با مداد روی کاغذ نت، نت می نویسند. بدون اینکه آن را بشنود، آهنگ می سازد. یعنی در ذهنش، همزمان که دارد نت را می نویسد، آهنگ را می شنود. این را می گویند آهنگسازی و تنظیم! اگر کسی واقعا در این زمینه، به این شکل می تواند کار کند، می تواند خود را آهنگساز بداند. ای کاش واقعا در مورد موسیقی یک تصمیمات درستی گرفته شود، می دانم دیر شده و مسئولان فرهنگی اصلا حوصله شنیدن ندارند اما ای کاش  یک شورای درست و حسابی با حضور افراد مختلف از اقشار آهنگساز تشکیل شود تا فضای موسیقی از این جهالت و سیاهی نجات پیدا کند.