نوحه‌خوانی‌های دوران گذشته، عامل ایجادموسیقی ملی

راه‌نوا-  مهدی امین فروغی شامگاه سه شنبه در نشست نقد و بررسی کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» که در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد، اظهار کرد: موسیقی در فرهنگ های مختلف جایگاه ویژه ای دارد و یک بخش بسیار مهم در هر فرهنگ، موسیقی مذهبی است.

امین فروغی با اشاره به پیوند بسیار شگفت انگیز موسیقی و مذهب در بین همه اقوام و فرهنگ ها افزود: از دیرباز این واقعیت وجود داشته که موسیقی از آنِ مذاهب و در خدمت آیین پرستش و نیایش بوده، در تاریخ هر کجا که صحبت از دین، آیین و مذهبی است موسیقی به تناسب مذاهب گوناگون، به شیوه های مختلف حضور داشته است.

وی ادامه داد: در فرهنگ ایرانی و شیعی، موسیقی به شیوه های مختلف همچون اذان، مناجات، قرائت قرآن، روضه خوانی، شبیه خوانی، منقبت خوانی، سحری خوانی و نوحه خوانی ظهور و بروز چشم گیری داشته تا جایی که این حضور به شهادت تاریخ، اگر روضه خوانی، نوحه خوانی و شبیه خوانی نبود الان ما چیزی به عنوان موسیقی ملی نداشتیم.

این کارشناس و پژوهشگر موسیقی آیینی و عاشورایی بیان کرد: سال های سال،به دلیل محدودیت هایی که در دوران گذشته در حوزه موسیقی وجود داشته وظیفه انتقال موسیقی ایرانی را روضه خوان ها و نوحه خوان ها بر دوش داشتند که اکنون به دست ما رسیده است.

امین فروغی گفت: کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» شامل قدیم ترین نوحه هایی است که در تهران خوانده می شده و عمدتا نوحه هایی است که میرزا حسین بابای مشکین که با عارف قزوینی هم دوره بوده، ابداع کرده است.

وی افزود: میرزا حسین بابای مشکین موسیقیدان بوده و آشنایی نزدیکی با عارف قزوینی داشته و ردپایی از تصنیف ها و ذائقه های عارف قزوینی در نوحه های قدیم دیده می شود.

وی ادامه داد: عارف قزوینی در جوانی روضه خوان بود و پدرش بسیار علاقه مند بود که وی در کسوت روحانیت درآمده و منبر برود، عارف قزوینی در نوجوانی منبر رفته و حتی اشعاری از مرثیه او هم موجود است اما بعدها به سمت سیاست روی آورد و میرزا حسین بابای مشکین موسیقیدان برای خلق نوحه ها دو به یکدیگر کمک می کردند و در این نوحه ها ردپای عارف دیده می شود.

این کارشناس موسیقی آیینی با بیان اینکه بسیاری از نوحه های قدیم ثبت و ضبط نشده و اکنون زیرخاک هستند، اظهار کرد:متاسفانه نوحه ها در گذشته و در حال حاضر نیز به رسمیت شناخته نمی شود و در حقیقت این جفایی است که به موسیقی خود می کنیم.

امین فروغی افزود: نوحه ها، آثاری موسیقایی و برگرفته از فرهنگ یک قوم و احساسات مذهبی است که جامعه شناسان و مردم شناسان به وسیله موسیقی، به خصوص موسیقی مذهبی می توانند به احوالات اقوام در طول تاریخ پی ببرند.

وی ادامه داد: نوحه هایی که از دوران قدیم باقی مانده،در حقیقت نوحه هایی است که پس از مشروطه پدید آمده و از طریق مطالعه این نوحه ها می توانیم به روزگاری که بر آنها گذشته،حس و حال مردمی که پس از مشروطیت می زیستند و دیدگاه آنان نسبت به امام حسین(ع) پی ببریم و احوالات مذهبی آنان را شناسایی کنیم که نوحه های ما چه حال و هوایی دارد و از چه مضامین موسیقایی برخوردار بوده است.

امین فروغی با اشاره به ویژگی های کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» گفت: بسیاری از نوحه های قدیم که در این کتاب جمع آوری شده،چون با تکیه بر حافظه بیان می شد،اشعارش نیاز به تصحیح داشت، موسیقی، آهنگ ها و اشعارشان پریشان بود و بعضی از آنها فراموش شده بود که تلاش کردم این آثار را از نظر موسیقی و نت نویسی به شکلی صحیح جمع اوری کنم تا سند و اثری در موسیقی مذهبی ایرانی و شیعی به خصوص نوحه خوانی باشد.

امین فروغی با بیان اینکه ما به موسیقی مذهبی نیازمندیم، تاکید کرد: اگر موسیقی مذهبی؛ نوحه خوانی ها و روضه خوانی ها به هر شکلی از فرهنگمان حذف کنیم، خسارت می بینیم.

وی افزود: بزرگان هر هنر سعی می کنند، آثار باقی مانده از گذشتگان را حفظ کنند، اما سال های سال، نوحه های مطرح شده در کشور جدی گرفته نمی شوند و فراموش شدن نوحه مانند خسارتی است که سیاه مشق کلهر از بین می رود یا کتیبه ای از مسجد شیخ لطف الله از بین می رود.

وی بیان کرد: موسیقی مذهبی دریایی از ملودی و آثار تولید شده است که قابل احصا نیست و نیازمندیم که نهادهای بزرگی بر روی این آثار متمرکز شده و آنها را حفظ کنند و اگر موسیقی مذهبی برگرفته از گذشته فراموش شود، شکل های نامناسبی از عزاداری عرضه می شود که ما اکنون شاهد آنها هستیم و ما را به اصل و بنیان های مذهبی بی مهر می کند.

این کارشناس موسیقی آیینی گفت: بزرگان موسیقی ما همچون روح الله خالقی، تاج، بنان و عارف قزوینی، ابتدای کارشان یا روضه خوان بودند یا شبیه خوان و یا شاگردان روضه خوانان بودند و یکی از بزرگان موسیقی نیز معتقد بود که در عمر خود محفلی همچون محفل عزاداری ندیدم که این قدر هنر در آن موج بزند.

امین فروغی افزود: به عقیده بزرگان موسیقی، آیین های عزاداری، عرصه تجلی هنر و موسیقی بود و این محافل بوده که بزرگان موسیقی در آن پرورش یافتند و هر کسی توفیق در موسیقی داشته وام دار عاشورا، تعزیه و منقبت خوانی بوده است.

حمید گروگان نویسنده نیز در این نشست با بیان ویژگی های موسیقی گفت: موسیقی قدیمی ترین و ماندگارترین و اثرگذارترین اثر هنری است.

گروگان افزود: موسیقی اثرگذارترین اثر هنری است و در مقایسه با دیگر هنرها همچون اثر یا نوشته ادبی، معماری و.. ماندگارتر است و مخاطب را در غم یا شادی شریک می کند یا حس حماسی به او می بخشد.

وی با اشاره به ویژگی های کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» ادامه داد: این کتاب، حامل برترین نوحه های قدیم است که امین فروغی بیش از 15 سال از عمر خود به گردآوری این نوحه ها که توسط ذاکران قدیم همچون مرشد حسن ناظم، مرشد رجب و میرزا بابا حسین مشکین خوانده می شده و اکنون فراموش شده، اختصاص داده است.

کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» با پژوهش، تصحیح و نت نویسی مهدی امین فروغی به بررسی هنری قدیم ترین نوحه هایی می پردازد که روزگاران گذشته در تهران توسط روضه خوان ها و نوحه خوان ها به صورتی هنرمندانه در مجالس مذهبی اجرا می شده است.

این کتاب توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

نشست نقد و بررسی کتاب «شعر و موسیقی در نوحه های طهران قدیم» شامگاه سه شنبه با حضور رضا مهدوی، حمید گروگان و مهدی امین فروغی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

منبع: ایرنا