قطعات شاخص موسیقی جهان اسلام برای پیامبر
راه‌نوا – علیرضا بهمیاری: از دیرباز تا امروز پرداختن به موضوعات و مضامین دینی و مذهبی در موسیقی اسلامی دارای جایگاهی والا و ارزشمند بوده و هست و می توان آن را جزء مهمّ ترین و جدّی ترین بخش های موسیقی به شمار آورد.
به گزارش راه نوا، آثار موسیقی با محوریّت آخرین پیامبر حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) در بین جامعۀ بزرگ مسلمانان از گذشته های دور تا روزگار معاصر به انحای مختلف وجود داشته است؛ به خصوص در طیّ دهه های اخیر شماری از اهالی موسیقی مسلمان در نعت، مدح، منقبت و فراق رسول خود قطعاتی را اجرا کرده اند که برخی از این آثار با گذشت زمان به عنوان قطعات شاخص و برجسته توانسته اند ماندگار و جاودان باقی بمانند. این تولیدات موسیقایی نشان دهندۀ عمق ارادت و احترام اهالی شعر و موسیقی نسبت به پیامبر اسلام است.
میلاد (۱۷ ربیع الاوّل/ ۵۳ سال قبل از هجرت)، عید مبعث (۲۷ رجب/ ۱۳ سال قبل از هجرت) و رحلت (۲۸ صفر/ ۱۱ ه ق) سه روز و رویداد مذهبی شاخص متعلّق به حضرت محمّد (ص) هستند که معمولاً آثار موسیقی در گونه های مختلف، با فضاهای متفاوت و با زبانها و گویشهای متنوّع در کشورهای اسلامی تولید و ارئه می شود.
در ایران نیز مانند دیگر کشورهای اسلامی از روزگاران دور تا امروز آثار موسیقی دربارۀ حضرت خاتم به اجرا رسیده و این روند در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شتاب بیشتری گرفته و آثار افزون تری تولید شده است.
بر این اساس، در ادامه ابتدا به ده قطعۀ شاخص موسیقی با محوریّت حضرت ختمی مرتبت که در گسترۀ جهان اسلام و بین هنرمندان موسیقی اسلامی تولید شده، پرداخته ایم. البتّه در برخی موارد مجموع آثار یک هنرمند را مورد توجّه و بررسی قرار داده ایم و صرفاً به یک اثر خاصّ بسنده نکرده ایم. سپس در بخش دوّم به ده قطعۀ برجستۀ موسیقی نیز به صورت خلاصه تر اشاره شده است. در بخش سوّم و پایانی تأمّلات و ملاحظاتی در خصوص آثار موسیقی با مضمون رسول اکرم شده است.
***
موسیقی اثری سینمایی که ماندگار شد
فیلم «الرساله»: موریس ژار
«مصطفی عقّاد» (۱۹۳۰- ۲۰۰۵) تهیّه کننده و کارگردان مسلمان سوریه‌ای – آمریکایی در سال ۱۹۷۶ فیلم سینمایی « THE MESSAGE»/ «الرساله» مشهور به «محمّد رسول الله» (ص) را ساخت.
الرساله با مدّت زمان ۱۷۸ دقیقه که داستان زندگی حضرت محمّد (ص) را از چهل سالگی تا وفات به تصویر می‌کشد هنوز هم شاخص ترین فیلم دربارۀ زندگی پیامبر اسلام محسوب می شود و با استقبال فراوانی نیز در بین مسلمانان جهان روبرو گردید.
سازندۀ موسیقی فیلم الرساله «موریس ژار» (۱۹۲۴ – ۲۰۰۹) آهنگساز مشهور فرانسوی است که با همراهی ارکستر سمفونیک لندن این اثر موسیقایی را ضبط کرد. ژار به سبب بیگانگی با فضا و فرهنگ کشورهای اسلامی، مدّتی در عربستان ساکن شد تا بتواند از نزدیک با فرهنگ اسلامی آشنا گردد.
موریس ژار موسیقی این اثر را در چهارچوب مقام حجاز عربی نوشت که برابر با بیات اصفهان و همایون ایرانی است و شباهت فراوانی به گام مینور هارمونیک داشت و از سازهای کوبه ای عربی و همچنین ساز ایرانی الاصل قانون استفادۀ مناسبی کرد. این آهنگساز برای ساخت موسیقی فیلم الرساله نامزد دریافت جایزۀ اسکار در سال ۱۹۷۶ شد.
موسیقی این فیلم دارای ساختار ارکسترال است و از ۱۲ قطعه تشکیل شده که عناوین آن عبارتند از:۱٫رسالت، ۲٫ غار حرّا، ۳٫سوره، ۴٫ساخت نخستین مسجد، ۵٫ شخصیّت محمّد (ص): که دراین بخش آهنگساز با آگاهی و شناخت از ساز الکترونیکی به نام Ondes martenot استفاده هوشمندانه ای کرده است. این ساز با توجّه به فضاسازی های متنوّعی که ایجاد می کند قادر است صداهای بسیاری را تولید کند که از آن جمله می توان به صدای نوعی ساز بادی خاصّ اشاره کرد که فضاهای رؤیایی و کاملاً معنوی را ممکن می سازد.
۶٫فتح مکّه، ۷٫DECLEARATION ، ۸٫نخستین شهدا، ۹٫نبرد،۱۰٫ گسترش اسلام،۱۱٫شکستن بُت ها، ۱۲٫حقیقت اسلام
ژار اگرچه مسلمان نبود ولی توانست در موسیقی فیلم الرساله فضاهای معنوی در تصویر را با نوع موسیقی ساخته شده توسط خود پیوندی مثال زدنی بزند و همگام با فیلم به پیش برود و در ضمن اثری کاملاً شنیدنی و جذّاب برای به خصوص مسلمانان خلق نماید. این اثر آهنگین یکی از شاخص ترین موسیقی های فیلم های سینمایی به ویژه برای مسلمانان جهان به شمار می آید. به دلیل پخش مکرّر فیلم الرساله از سیمای جمهوری اسلامی ایران کاملاً برای مخاطبان ایرانی، هم فیلم و هم موسیقی آن خاطره انگیز و شنیدنی است و این در حالی است که عوامل سازندۀ اثر و حتّی فضای حاکم بر موسیقی ایرانی نیستند ولی به طرز ویژه ای مورد پذیرش ایرانیان قرار گرفته و به نوعی بخشی از فرهنگ شنیداری شان شده است.
قطعات موسیقی فیلم الرساله در قالب آلبومی موسیقایی جمع آوری و منتشر شد و این اثر در بازار موسیقی ایران نیز عرضه گردید.
***
آنگاه تمثیل وار کشیدی عبای وحدت بر سر پاکان روزگار
وحدت: فرهاد مهراد
روز یکشنبه ۲۲ بهمن ۱۳۵۷در پی پیروزی انقلاب اسلامی، اسفندیار منفرد زاده ملودی ساز و تنظیم کننده روی شعری سرودۀ سیاوش کسرایی (۱۳۰۵-۱۳۷۴) ملودیی خلق کرد و سپس آن را تنظیم نمود. روز ۲۵ بهمن «فرهاد مهراد» (۱۳۲۲-۱۳۸۱)، خوانندۀ مطرح پاپ این اثر را در استدیو اجرا کرد و روز پنج شنبه ۲۶ بهمن، که مصادف با میلاد حضرت رسول اکرم بود آهنگساز، اثر را جهت پخش به تلویزیون تحویل داد و قطعه همان روز به روی آنتن رفت. البتّه روایتی دیگر نیز موجود است که ادعا می کند در آن مقطع زمانی، صدا و سیما به سبب تلفظ نادرست حرف «ضاد» در بیان حدیث منقول از پیامبر که در آغاز شعر شنیده می‌شود از پخش آن خودداری کرد. اگرچه سال ها بعد و در دهۀ ۸۰ این قطعه از صدا و سیما پخش شد و این روند همچنان نیز ادامه دارد.
این اثر موسیقایی تولید شده «وحدت» نام داشت که با عناوین دیگری همچون «والا پیامدار» و «محمّد (ص)» نیز شناخته می شود. اثر وحدت در گذر زمان به قطعه ای برجسته و ماندگار مبدّل شد و می توان امروز آن را شاخص ترین اثر موسیقی در ایران به شمار آورد که با محوریّت حضرت محمّد مصطفی (ص) اجرا شده است.
در متن این شعر تأکید بر ظلم ستیزی پیامبر اسلام شده که در واقع اعتراضی است به ظلم های صورت گرفتۀ رژیم پهلوی که بر مردم انقلابی ایران روا داشت و از این منظر شاعر به موضوع نگریسته و بر خلاف بیشتر آثارمشابه است که به ارادت و وصف پیامبر یا امامان پرداخته می شود. در واقع واکنشی انقلابی در قالب موسیقی به پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران است.
یک ملودی مناسب و گیرا برای این شعر کوتاه ولی تأمل برانگیز که در قالب سپید می باشد ساخته شده و تنظیم هم که در فضای پاپ ارکسترال سنگین قرار دارد با مهارت و آگاهی ساخته و تزیین شده است.
خواننده اجرایی مسلّط و قدرتمندانه ارائه داده و با تأکیدهایش بر روی شعر توانسته معنا و مفهوم مدّنظر شاعر را به شیوه ای هنرمندانه به مخاطب منتقل سازد. گروه کر در این قطعه حضوری مؤثر و پررنگ دارد. در مجموع این اثر در تمامی ارکان خود در سطحی شایسته قرار دارد و تحسین برانگیز جلوه می کند.
قطعۀ وحدت در سال ۱۳۵۷ از طریق نوارکاست و در قالب آلبومی گروهی منتشر شد و سال ها بعد نیز در آلبوم «وحدت» حاوی گزیده ای از آثار فرهاد مهراد در سال ۱۳۷۶ ارائه گردید. در مجموعۀ آثار فرهاد مهراد حاوی پنج آلبوم با عنوان اصلی «فرهاد ۱۵۹» و در مجموعۀ فرعی «سبز و سفید و خط خطی» در سال ۱۳۸۲ و همچنین آلبوم «از دیروز تا همیشه ۱» حاوی آثار فرهاد مهراد در سال ۱۳۸۹ نیز این قطعه مجدداً راهی بازار شد.
متن شعر:
«الملک یبقی مع الکفر ولا یبقی مع الظلم»
والا پیامدار
محمّد
گفتی که یک دیار
هرگز به ظلم و جور نمی‌ماند
بر پا و استوار
والا پیامدار
محمّد
آنگاه
تمثیل وار کشیدی
عبای وحدت
بر سر پاکان روزگار
والا پیامدار
محمّد
در تنگ پر تبرّک آن نازنین عبا
دیرینه ای محمّد
جا هست بیش و کم
آزاده را که تیغ کشیده است بر ستم
محمّد
***
قوّالی های پرشور برای محمّد مصطفی (ص)
مجموع آثار: نصرت فاتح علیخان
«قوّالی» به موسیقی و آواز مخصوص صوفیان هند و پاکستان و در مجموع شبه قاره می گویند که روش و سبکی خاصّ دارد.
«نصرت فاتح علیخان» (۱۹۴۸ – ۱۹۹۷)، خوانندۀ اهل پنجاب پاکستان با قوّالی خوانی توانست به شهرت فراوانی دست یابد.عمر هنر قوّالی بیش از هفتصد سال است و این درحالی است که در خانوادۀ نصرت فاتح علیخان سنّت قوّالی دارای قدمتی ششصد ساله می باشد.
قطعات قوّالی نصرت فاتح علیخان اغلب با مقدمه ای آرام آغاز می شود که به تدریج مورد تأمّل و توجّه قرار می گیرد. در ادامه وی با همراهی صدای دست و ساز کوبه ای وارد بخش تصنیف خوانی می شود. ریتم در ابتدا ملایم است ولی کم کم شتاب بیشتری گرفته و به صورت همزمان خواننده و مخاطب به وجد می آیند. در این فرایند موسیقایی، ورای سکوتی راکد و یا هیجانی بی معنا، شوری شعورمند ایجاد می شود و موجب خلق آثار موسیقایی هدفمند و تأثیرگذار می گردد.
«شمس الضحی» یکی از قطعات معروف نصرت فاتح علیخان در نعت حضرت ختمی مرتبت (ص)، به صورت قوّالی اجرا گردیده و این اثر در ایران در آلبوم «اینک انسان» اثر پیتر گابریل منتشر شده است.
نصرت فاتح علیخان به عنوان هنرمند مشهور مذهبی چند اثر دیگر مانند «کامل والا محمّد» و «تو کجا؟ من کجا؟» را نیز در وصف پیامبر اسلام اجرا کرده است.
اجراهای پرشور، مقتدرانه و در عین حال متفاوت و خاصّ نصرت فاتح علیخان که جزء مشهورترین و مهمّ ترین چهره های موسیقی مشرق زمین و جهان اسلام محسوب می شود، از دهۀ ۷۰ تا اواسط دهۀ ۸۰ از سیمای جمهوری اسلامی ایران به کرّات پخش می شد و مخاطبان ایرانی کاملاً با وی و سبک اجرایی اش آشنا شدند. اگر چه مشخص نیست چرا طی یک دهۀ اخیر اجراهای این خواننده به ندرت از رسانه ملّی پخش می شود.
***
ای محمّد (ص) حرفِ باقی تا قیامت جان محمّد
جان محمّد: ناصر عبداللهی
سال ۱۳۷۴ برای نخستین بار قطعه ای با صدای «ناصر عبداللهی»، خوانندۀ پاپ (۱۳۴۹-۱۳۸۵) از شبکۀ یک سیما پخش شد. این اثر ۱۱ دقیقه ای با عنوان «محمّد جان» با شعر، موسیقی و دکلمه ای از ناصر عبداللهی در بندرعبّاس تولید و در قالب آلبومی معنوی به صورت غیررسمی ارائه گردید. در این اثر شعر با زبان معیار سروده شده ولی در برخی کلمات از واژه هایی با گویش محلی بندرعبّاسی نیز استفاده شده است. این قطعه موسیقایی دارای ساختار پاپ ملایم می باشد و بین ملودی و کلام پیوندی مناسبی برقرار شده است.
همچنین ناصر عبداللهی در اوایل دهۀ ۷۰ قطعۀ دیگری با محوریّت حضرت محمّد (ص) با عنوان احتمالی«محمّد سرور پیغمبرانه» را با ملودی آرام و گویش محلی بندرعبّاسی در ساختار پاپ اجرا کرد که این هم قطعۀ در خوراعتنایی است. اثر مذکور نیز از طریق یکی از آلبوم های معنوی غیررسمی خواننده در اواسط دهۀ ۷۰ منتشر شد.
بخشی از کلام قطعه:
الا صل الا دین محمّد، کشم صلوات
محمّد سرور پیغمبرانه، کشم صلوات
***
متن شعر محمّد جان
دکلمه:
به نام خداوند بزرگ و مهربان
آنگاه که فرشتگان فرمانبردار فرود آیند
آنگاه که فرشتگان به زیبایی شکوه کهکشان ها همره هر نت رنگ سیه را از سینه ها بزدایند
و نور متجلی گردد
آنگاه که آوای محمّد، رسول خدا صلی الله همچون رعدی کفر شکن آهنگ شود
خروشان و دنیا گیر
و آنگاه که نور پیوستگی و برادری و برابری در میان مسلمانان تابیده شود
با پرچمی سبز بر فراز آسمان عدل الهی
اشهد ان لا اله الا الله
و اشهد ان محمّداً رسول الله
***
شعر:
ای محمّد (ص) حرفِ باقی تا قیامت جان محمّد
راه تو روشن به نوره، نور عشقی جان محمّد
جان بنازم دست مهرِ بر سر آدم، محمّد
از ازل ضامن تو بودی تا قیامت جان محمّد
محمّد جان
ای که نامت تا به عرش جان محمّد جان
ای ناشناس ای آشنا جان محمّد جان
محمّد جان
لا اله الا الله، لا اله الا الله!
محمّداً رسول الله
ای تو رهبر بِی (برای) دل پاک ای تو گوهر جان
ای تو رهبر تا نهایت ای محمّد جان محمّد جان
عشق عرب در دل پارس، یار سلمان جان محمّد
کس ندانه دل اَدانه (می دانه) از تو نَمدی (نیست) سر محمّد جان
لا اله الا الله، محمّداً رسول الله
***
عشق محمّد بس است و آل محمّد
جمال محمّد: محمّدعلی قدمی
اوایل دهۀ ۷۰ قطعۀ «جمال محمّد» با صدای «محمّدعلی قدمی»، خوانندۀ باسابقۀ موسیقی سنّتی منتشر شد. این اثر موسیقایی با ساختار موسیقی سنّتی ایرانی و با حال و هوایی نسبتاً شاد با همراهی غزل مشهور سعدی اجرا گردید.
در بخشی از این اثر گروه کر نیز حضور دارد. این قطعه به دلیل پخش های فراوان از صدا و سیما و همچنین ساختار فنی مطلوب، جزء قطعات شناخته شده و پذیرفتنی در این موضوع به حساب می آید. ملودیی شنیدنی بر روی سرودۀ معروف سعدی قرار گرفته و تنظیم هم در راستای ملودی و کلام حرکت مناسبی دارد و فضای موسیقایی درخور اعتنایی مهیّا شده است.
متن شعر:
نور نتابد مگر جمال محمّد
عشق محمّد بس است و آل محمّد
ماه فروماند از جمال محمّد
سرو نگوید به اعتدال محمّد
قدر فلک را کمال و تربیتی نیست
در نظر قدرِ با کمال محمّد
آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی
آمده مجموع در ظلال محمّد
شمس و قمر در زمین حشر نتابد
نور نتابد مگر جمال محمّد
چشم مرا تا به خواب دید جمالش
خواب نمی‌گیرد از خیال محمّد
سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی
عشق محمّد بس است و آل محمّد
***
رسول الله، حبیب الله، نبی الله، شفیع اله
مجموع آثار: یوسف اسلام
«سال ۱۹۷۶ من در مراکش بودم. قبل از آن یک دورۀ سخت بیماری را پشت سر گذاشته بودم. بیماری‌ام البتّه مربوط به سال ۱۹۶۹ بود، با این حال پزشکان به علّت بیماری سل، تقریباً از من قطع امید کردند. یک سال در بیمارستان بودم تا اینکه شفا پیدا کردم. در واقع جرقۀ تحوّل درونی‌ام بعد از آن بیماری سخت زده شد. سال ۱۹۷۳ برادرم دیوید نسخه‌ای از قرآن مجید را به انگلیسی نشانم داد و من آن را مطالعه کردم. چهار سال گذشت تا اینکه سال ۱۹۷۶ گذرم به مراکش افتاد. یک روز ظهر هنگام پخش اذان از بلندگو، حس عجیبی به من دست داد. اذان، «موسیقی خدایی» بود. من قبل از آن این‌طور تحت تأثیر اذان قرار نگرفته بودم. انواع موسیقی را شنیده بودم؛ از موسیقی برای کسب شهرت گرفته تا موسیقی برای رسیدن به قدرت، اما موسیقی برای نزدیک شدن به خدا، برایم چیز نو و جالبی بود.
خلاصه، گوش فرا سپردن به آن اذان رؤیایی، من را شیفته اسلام کرد. بعد از آن کارم قرائت قرآن بود. در دسامبر ۱۹۷۷ رسماً در یکی از مساجد شهر لندن به اسلام گرویدم و یک سال بعد نام «یوسف» را برای خود انتخاب کردم.»
اینها بخشی از گفته های «یوسف اسلام» است. نام قبلی اش پیش از اینکه مسلمان شود «کت استیونس» بود، خواننده‌ای پر آوازه و پرطرفدار در سطح جهان با حدود ۱۰ آلبوم منتشر شده. این هنرمند بریتانیایی از پدری یونانی و مادری سوئدی زاده شده است.
وی پس از مسلمان شدن به اجرای آثار موسیقی با مضامین مذهبی و دینی روی آورد و در این کار نیز موفّق ظاهر گردید. حتّی دو آلبوم وی با عناوینی مرتبط با پیامبر اسلام تولید و نام گذاری شدند.
یوسف اسلام در سال ۱۹۹۵ آلبوم «زندگانی آخرین پیامبر» را منتشر نمود. او در قسمت «طلع البدر علینا» از طبل و همسرایی کودکان اردنی استفاده کرده است.
یوسف اسلام در بارۀ آلبوم «در ستایش (عبادت های) آخرین پیامبر» منتشره در ۱۹۹۹ می گوید: «من لوح فشردۀ این آلبوم را به بوی گل سرخ آغشته کردم؛ طوری که به محض باز کردن قاب آن، رایحه‌ای خوش به مشام مخاطب می‌خورد. دلیل آغشته کردن آلبوم به رایحۀ گل سرخ آن بود که گل سرخ، نماد وجود مبارک حضرت محمّد (ص) است و من خواستم مخاطب وقتی قطعات را می‌شنود، عطر نمادین حضور آن بزرگوار را هم استنشاق کند.»
متن شعر طلع البدرو علینا:
طلع البدر علینا
من ثنیات الوداع
وجب الشکرعلینا
ما دعا لله داع
ترجمۀ فارسی: ماه شب چهارده (رسول الله)
از گردنۀ وداع بر ما طلوع کرد و شب تاریک ما را روشنی بخشید
تا هنگامی که ندای دعوت به سوی خدا در این جهان طنین انگیز باشد
شکر خدواند بر ما واجب است
The white moon rose over us
From the valley of wada
And we owe it to show great fullness
Where the call is to allah
رسول الله حبیب الله نبی الله شفیع اله
اللهم صل علیه اللهم صل علیه اللهم صل علیه
صل الله علی محمّد – صلی الله علیه وسلم
ایها المبعوث فینا
جاءت بالامر المطاع
جاءت شرفت المدینه
مرحبا یا خیر داع
ترجمۀ فارسی: ای که برما مبعوث شدی
وبا دستوری پذیرفته آمدی
با ورودت مدینه را شرافت دادی
خوش آمدی ای بهترین دعوت کننده
Coming witha work to be obeyeds
Coming witha work to be obeyed
You have brought to this city nobleness
Welcome! Best call to god’s way
رسول الله حبیب الله نبی الله شفیع اله
اللهم صل علیه اللهم صل علیه اللهم صل علیه
صل الله علی محمّد صلی الله علیه وسلم
***
اقرا اقرا ای محمّد ای محمّد
مرد خورشید: امیر کریمی
سال ۱۳۷۷ «امیر کریمی» خوانندۀ پاپ قطعۀ «مرد خورشید» را با سروده ای از سعید امیراصلانی و ملودی و تنظیمی از محمّدرضا چراغعلی اجرا کرد و این اثر یک سال بعد در قالب آلبوم «غریبه» توسط شرکت سروش روانۀ بازار موسیقی کشور شد. در بخشی از این اثر گروه کر نیز به اجرا می پردازد.
مرد خورشید در سه وضعیّت بیان کنندۀ دوران پیامبر است. مرحلۀ نخست به دوران قبل از پیامبر که سیاه و تاریک است، اشاره می کند. سپس به زمانی که پیامبر در غار حرّا مستقر می شود می پردازد و در نهایت مبعوث شدن و به پیامبری رسیدن محمّدبن عبدالله (ص) را بیان می دارد.
این اثر موسیقایی دارای ساختار پاپ ارکسترال است؛ بخش های مختلف اثر در سطحی حرفه ای ساخته شده اند و جزء قطعات موفّق و مؤثر موسیقی با موضوع پیامبر رحمت به شمار می آید. قطعۀ مرد خورشید تا اواخر دهۀ ۸۰ به شیوه ای مناسب از صدا و سیما پخش می شد.
متن شعر:
خنده ها خشکیده از درد
شاخه ها پوسیده و زرد
قصه ها سرتا سری نیست
چشمهای مادران خیس
دختران در خاک مدفون
نخلها را ریشه در خون
آسمان سُربی افق سرد
دشت بی ماه، شهر بی مرد
ترس و تشویش در شبان تلخ این شهر
روز و خورشید با زمین شهر شب قهر
کوچه ها مردی ندارند
مردها صید شکارند
***
بر تن این خاک عطشان
کاش باران ببارد
کاش باران از دل خاک
شاخه ای از گل بر آرد
***
یک نفر از جنس خورشید
در سیاه شب درخشید
یک نفر با بیرق نور
شب چراغی گشت و تابید
غار تنها در تن کوه
مرد تنها در تن غار
آسمان پایین تر از قبل
لحظۀ موعود دیدار
در افق برقی درخشید
آسمان پایین تر آمد
بانگی از یک گوشه بر شد
اقرا اقرا ای محمّد ای محمّد
***
یا رسول الله نظری فرما
یا رسول الله: پیام عزیزی
«پیام عزیزی» خوانندۀ ایرانی کرد زبان از اواخر دهۀ ۷۰ تا کنون چندین اثر دربارۀ حضرت رسول اکرم (ص) اجرا کرده است.
وی سال ۱۳۷۹ در آلبوم «با قدسیان ۱» با قطعۀ «یا رسول الله» و همچنین در آلبوم «لبیک» قطعات «یا رسول الله بی قرارم»، «مقام کردی یا رسول الله» و«یا نبی یا نبی» را با ملودی سازی محمّدرضا عزیزی و تنظیم هایی از مجتبی میرزاده (۱۳۲۴-۱۳۸۴) اجرا کرده است.
عزیزی در آلبوم «پیام عاشقان» به اجرای قطعات «یا رسول الله دخیل» و«یا نبی» پرداخته است. «یا رسول الله دخیل» شاخص ترین اثر این خواننده با ملودی محلّی و تنظیم پاشا هنجنی در آلبوم پیام عاشقان اواسط دهۀ ۸۰ در ساختار پاپ – سنتّی منتشر گردید. در این اثر خواننده با لهجۀ کردی شعر فارسی را اجرا کرده و ملودی این قطعه بخش ویژه و ممتاز آن به حساب می آید. قطعه از تمپوی بالاتر نسبت به سایر آثار با مضمون مشابه برخوردار است و پخش مکرّر آن از صدا و سیما موجب شده برای مخاطبان اثری کاملاً شناخته شده باشد.
متن شعر:
همه جا بروم به بهانۀ تو
که مگر برسم در خانۀ تو
همه جا دنبال تو می گردم
که تویی درمان همه دردم
یا رسول الله نظری فرما
اگرم نبود دلم لایق تو
نظری بنما بشم عاشق تو
من نالایق به تو دل بستم
نکشی دامان خود از دستم
یا رسول الله نظری فرما
نشوم به جز از تو گدای کسی
نکشم به هوای دگر نفسی
که تو لیلای من مجنونی
همۀ هست من دل خونی
یا رسول الله نظری فرما
***
یک سمفونی برای حضرت خاتم
پیامبراعظم: شاهین فرهت
سال ۱۳۸۵ به سفارش مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما، «شاهین فرهت» آهنگساز باسابقه یازدهمین سمفونی خود با عنوان «پیامبراعظم» را در چهار موومان به مدّت دو سال ساخت و سپس آلبوم این اثر سال ۱۳۸۷منتشر شد. ارکستر سمفونیک اکراین به رهبری ویلادمیر سیرنکو اجراکنندۀ این سمفونی بود.
شاهین فرهت در مصاحبه ای دربارۀ این اثر گفته است: «تم اصلی این سمفونی حضرت محمّد (ص) است و از ابتدا دربارۀ شخصیّت ایشان صحبت می شود. همچنین این سمفونی شرح حال مو به موی پیامبر اسلام (ص) نیست، بلکه در وهلۀ اوّل یک بزرگداشت محسوب شده و بعد از آن به ابعاد مختلف شخصیّت ایشان مانند انسانیّت، عرفان، اخلاق و درام زندگی خود حضرت به عنوان سمبل می پردازد.»
وی در ادامه می افزاید: «سمفونی پیامبر اعظم (ص) از ۴ قسمت تشکیل شده که برای نوشتن آن از دو تم به عنوان ایدۀ پایدار و فیکس استفاده کرده ام که درهر ۴ قسمت شنیده می شود. یکی از تم ها نشانگر وحدانیّت خدا و دیگری به پیامبر ارتباط دارد که در کنار یکدیگر قرار می گیرند.»
این آهنگساز خاطرنشان می کند: «قسمت اوّل سمفونی را در فرم سونات پیاده کردم و با حالت اعلامی که مبیّن ندایی از جانب حضرت حقّ است شروع می شود. دراین قسمت به زندگی حضرت محمّد(ص) و بیان تفکرات عالی و شخصیّت ایشان پرداخته شده. قسمت دوم مقداری توصیفی تر شد.»
سازندۀ سمفونی پیامبر اعظم ادامه می دهد: «من فکر می کردم حضرت مدام با خدا در راز و نیاز بوده. به همین دلیل سعی ام براین بود تا نجوا و راز و نیاز پیامبر با خدا را به شکل قطعه ای ملودیک نمایش دهم. در پایان قسمت دوّم لحظه ای است که حضرت محمّد(ص) به پیامبری مبعوث می شود. قسمت سوّم همراه با دکلمه و آوازی است که شعر توسط آقای ساعد باقری در مدح حضرت محمّد(ص) سروده شده است. همچنین دراین قسمت تم هایی را که در اوّل سمفونی به تم پیامبر معروف بود دوباره اما به شکل فاتحانه می شنویم.»
شاهین فرهت بیان می کند: «استفاده از یک روش پولی فونیک (چند صدایی) به نام فوگ که در آن چندین صدا همراه هم حرکت می کنند و هر کدام به بیان موضوع مشخصی می پردازند از ویژگی های بخش پایانی و چهارم سمفونی است که به صورت پیروزمندانه به نشانه ماندگاری تفکر عالی پیامبر شنیده می شود.»
بخش سوّم این اثر با مدّت زمان ۱۱ دقیقه با شعری سرودۀ ساعد باقری و با صدای حمید حامی، خواننده پاپ – کلاسیک اجرا شده که جزء قطعات برجسته با محوریّت رسول اکرم به شمار می آید. آهنگساز ملودی سنگین و پیچیده ای برای این بخش ساخته که اجرای آن اصولاً کار دشواری است.
***
ای مصطفى ای شفاعت کنندۀ تمامی جهان
مجموع آثار: سامی یوسف
«سامی یوسف» نام هنری سیامک برنجان، خوانندۀ ایرانی است که از سال ۱۳۶۲ خارج از کشور زندگی می کند. وی به عنوان خواننده ای مشهور در بین مسلمانان جهان شناخته شده و تا کنون چندین اثر در وصف حضرت ختمی مرتبت اجرا کرده است. سامی یوسف در این آثار تلاش کرده از منظرهای مختلف به ابعاد شخصیّتی پیامبر اسلام بپردازد.
این خواننده در آلبوم «المعلّم» قطعات «غار حرّا»، «معلّم»، «مناجات» و «یا مصطفی» را دربارۀ حضرت محمّد(ص) اجرا کرده است. آثار «امّت من»، «یا رسول الله» و «محمّد» مربوط به آلبوم دوّم او یعنی «امّت من» هستند و قطعۀ «به سویم آمدی» متعلّق به آخرین آلبومش «هرکجا که هستی» می باشد.
سامی یوسف در این قطعات کوشیده ذهنیّت و تفکرات غلط و انحرافی که دربارۀ پیامبر اکرم در غرب وجود دارد را بزداید و دست به روشنگری بزند. در واقع این آثار واکنش هوشمندانه و بهنگام موسیقایی این خواننده در مواجهه با اهانت هایی است که طیّ سالیان اخیر توسط جریان های افراطی اسلام ستیز در غرب پدید آمده است.
همچنین سامی یوسف سال ۱۳۹۴ قطعه ای با عنوان «یا رسول الله» را به چهار زبان عربی، فارسی، ترکی و کردی اجرا کرد و در بخشی از آن از وجود پیام عزیزی خوانندۀ ایرانی نیز به عنوان خوانندۀ میهمان استفاده نمود.
متن شعر المعلّم:
Al-Muallim
We once had a Teacher
زمانی ما آموزگاری داشتیم
The Teacher of teachers،
استاد تمامی معلّمان
He changed the world for the better
او دنیا را به سوی بهتر بودن تغییر داد
And made us better creatures،
و باعث شد که ما مخلوقات بهتری بشویم
Oh Allah we» ve shamed ourselves
اوه خدایا ما از خودمان خجالت می‌کشیدیم
We» ve strayed from Al-Mu» allim،
ما از آن معلّم غافل شده‌ایم
Surely we» ve wronged ourselves
بدون شک این خود ما بودیم که گناه انجام می‌دادیم
What will we say in front him؟
ما چه چیزی در مقابل او خواهیم گفت
Oh Mu» allim…
آه ای معلّم
He was Muhammad salla Allah alayhi wa sallam،
او محمّد بود که درود خداوند بر او و خاندانش باد
Muhammad، mercy upon Mankind،
محمّد بخششی که شامل تمامی انسان‌ها می‌شود
Teacher of all Mankind.
استاد تمامی آدمیان
أبا القاسم
(ای اباالقاسم)
یا حبیبی یا محمّد
(ای عشق من ای محمّد)
یا شفیعی یا محمّد
(ای شفاعت کننده من ای محمّد)
خیر خلق الله محمّد
(ای بهترین مخلوقات خداوند ای محمّد)
یا مصطفى یا إمام المرسلین
(ای مصطفی ای راهنمای تمامی پیامبران)
یا مصطفى یا شفیع العالمین
(ای مصطفى ای شفاعت کننده تمامی جهان)
He prayed while others slept
در حالی که همه به خواب فرو می‌رفتند او به مناجات می‌پرداخت
While other ate he «d fast،
زمانی که دیگران مشغول خوردن بودند او روزه می‌گرفت
While they would laugh he wept
هنگامی که آنها در حال خندیدن بودند او می‌گریست
Until he breathed his last،
او تا واپسین لحظه زندگیش، تا آخرین نفس
His only wish was for us to be
تنها آرزویش برای ما بود
Among the ones who prosper،
از بین ما آن کسی رستگار می‌شود
Ya Mu» allim peace be upon you،
که ای محمّد در کنار تو به آرامش برسد
Truly you are our Teacher،
به درستی که تو معلّم ما هستی
Oh Mu «allim…
آه ای معلم
یا حبیبی یا محمّد
(ای عشق من ای محمّد)
یا شفیعی یا محمّد
(ای شفاعت کننده من ای محمّد)
یا رسولی یا محمّد
(ای پیامبر من ای محمّد)
یا بشیری یا محمّد
(ای بشارت دهندۀ من ای محمّد)
یا نذیری یا محمّد
(ای کسی که گناهانم را به من گوشزد می‌کنی ای محمّد)
عشق قلبی یا محمّد
(ای عشق قلب من ای محمّد)
نور عینی یا محمّد
(ای روشنایی چشمانم ای محمّد)
He taught us to be just and kind
او به ما آموخت که مهربان و عادل باشیم
And to feed the poor and hungry،
در بخشیدن غذا به مردم فقیر و گرسنه
Help the wayfarer and the orphan child
به تمامی رهگذران بی‌پناه و بچّه‌های یتیم کمک کنیم
And to not be cruel and miserly،
و ظالم و تنگ نظر و خسیس نباشیم
His speech was soft and gentle،
حرف های او لطیف و آرامش بخش بود
Like a mother stroking her child،
مانند مادری که بچّه‌هایش را نوازش می‌کند
His mercy and compassion،
رحمت و شفقت و دلسوزی او
Were most radiant when he smiled
زمانی که لبخند می‌زد به بیشترین فروغ و درخشش خود می‌رسید
***
دیگر آثار برجستۀ موسیقایی برای آخرین پیامبر
مبعث: گروه سرود آباده
اواخر اسفندماه ۱۳۶۶«گروه سرود امور تربیتی آباده» در جماران در حضور امام خمینی، با کیبورد به صورت همخوانی قطعۀ «مبعث» را به مناسبت بعثت رسول اکرم (ص) با محوریّت پیامبر اجرا کرد. شعر و ملودی این اثر ساختۀ احمد توکلّی و نوازندۀ کیبورد کاوه طهرانی بود.
این اثر نیز مانند دیگر آثار گروه سرود آباده دارای ملودیی روان و دلپذیر است که با مخاطب ارتباط برقرار می سازد و در ضمن کلام آن برای شنونده پذیرفتنی است. در این قطعه برخلاف اغلب آثار گروه، تک خوانی وجود ندارد.
بخشی از متن شعر:
پیغام آمد محمّد بخوان
بخوان ای امّی مکّه بخوان
بخوان با نام و یاد کردگارت
بخوان با قدرت پروردگارت
بخش پایانی شعر:
ای ملّت حسینی، ای روح حق خمینی
روز رسالت آمد، روزی همیشه پیروز، باشد مبارک این روز
***
بحرطویل: قربان سلیمانی
«حاج قربان سلیمانی» (۱۲۹۹-۱۳۸۶) یکی از بخشیان بزرگ و نوازندگان مسلّط دوتار در شمال خراسان بود. وی جزء مشهورترین چهره های موسیقی محلّی ایران به شمار می رفت و در برخی کشورهای جهان به اجرای برنامه پرداخت و مورد توجّه مخاطبان خارجی نیز قرار گرفت. توانایی خواندن بحر طویل‌هایی دربارۀ پیامبر(ص) در سه روایت کردی، ترکی و فارسی موجب شده بود وی در این وادی یگانه باشد.
«موسیقی شمال خراسان» آلبوم شمارۀ ۲۲ از مجموعۀ «موسیقی نواحی ایران» با نوازندگی و آواز «قربان سلیمانی» است که توسط «مؤسسۀ فرهنگی هنری ماهور» در خرداد سال ۱۳۷۳ با مدّت زمان ۶۹ دقیقه و ۲۱ ثانیه منتشر شده است. در این مجموعه «قربان سلیمانی» و «علیرضا سلیمانی»٬ با دوتار و آواز٬ به اجرای قطعاتی از «موسیقی شمال خراسان» می‌پردازند. متن دفترچۀ لوح فشرده٬ نوشتۀ «هومان اسعدی»٬ به معرفی قربان سلیمانی و دوتار و پیشینۀ آن می‌پردازد و نظام دستان بندی دوتار حاج قربان سلیمانی را در جدولی ارائه داده و آن‌را با نظام «صفی‌الدین ارموی» مقایسه می‌کند. این جدول براساس اندازه گیری‌هایی است که «هومان اسعدی» در سال ۱۳۷۴ در قوچان انجام داده است.
در این آلبوم هشت قطعه ای سه اثر «مقام شاختایی، زارنجی»، «بحر طویل» و«یا مصطفی مدد» در مقام گرایلی در مدح حضرت رسول (ص) است.
«بحرطویل» به عنوان برجسته ترین اثر حاج قربان سلیمانی، در ستایش طبیعت شروع می شود و با نعت، مدح و منقبت رسول اکرم پایان می پذیرد.
بخشی از متن شعر بحرطویل:
بنامست محمّد، لقبش احمد محمود و ابوالقاسم خیرالبشر و سیّد کونین، بنی عمّ شه تخت سلونی که بُود حیدر و صفدر، وصی احمد مرسل، ابوالمعجن و مقداد، علی عالی اعلی، ولی والی والا، ز قد قامت رعنا که بود قدرت یزدان
***
یا محمّد: رحمت الله تاتار
اوایل دهۀ هشتاد، «رحمت الله تاتار» خوانندۀ کهنه کار پاپ قطعۀ «یا محمّد» را اجرا کرد. شاعر این اثر محمّدرضا اصلانی، ملودی سازان رحمت الله تاتار و مرحوم رضا ذوالفقاری و تنظیم کننده مسعود عبدالرحمان است که در ساختار ارکسترال پاپ در مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما تولید شد.
خواننده در اجرای این قطعه با لحنی باصلابت به اجرا می پردازد. کلام و موسیقی اثر نیز در پیوند با لحن خواننده قرار دارند و با توجّه به مضمون اثر، فضایی جدّی و مستحکم و در عین حال شنیدنی بر این قطعه حاکم است.
***
قرن محمّد: علی تفرشی
در دهۀ ۸۰ «علی تفرشی» خوانندۀ نام آشنای پاپ قطعۀ «قرن محمّد(ص)» را در مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما اجرا کرد. شعر این اثر سرودۀ مشترک محمّد کاظم کاظمی و مصطفی محدثّی خراسانی است. مهرداد دلنوازی آهنگساز این قطعه آن را درساختار ارکسترال ساخته و تنظیم کرده است.
در این اثر موسیقایی با شعری استوار و تأمّل برانگیز روبرو هستیم و فضای موسیقی و اجرای اثر نیز هماهنگ با کلام می باشد.
بخشی از متن شعر:
یا محمّد نفسی سوخته در دل داریم
آتشی سرخ و برافروخته در دل داریم
یا محمّد گل داغیم گذر کن بر ما
چشم بر راه چراغی نظر کن بر ما
قرن غفلت زده اینک شده بیدار شما
بولهب ها سرشان گرم به انکار شما
***
گل محمّدی: علیرضا افتخاری
قطعۀ «گل محمّدی» با صدای «علیرضا افتخاری»، خوانندۀ نامدار در قالب آلبوم «عطر مهر» به تهیه کنندگی مرکز موسیقی حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۸۶ منتشر شد. علیرضا قزوه در جایگاه ترانه سرا، فریدون خشنود در مقام ملودی ساز و بهرام دهقانیار در سمت تنظیم کننده، در تولید این اثر نقش بسزایی داشته اند.
این اثر دارای ریتم شش هشتم در فضایی شاد دارای ملودیی روان، تنظیمی مناسب و شنیدنی در حال و هوای پاپ سنّتی قرار دارد. همچنین اجرای ماهرانۀ خواننده و ترانۀ صمیمی آن، موجب تولید اثری پذیرفتنی شده است.
بخشی از متن ترانه:
صلوات خنده ها تو دوس دارم
وقتی روی لبای غنچه وا میشه
توی زمین وقتی اسمت می پیچه
آسمون از جاش پا میشه
تو کجا گل محمّدی کجا
عطر خندته گل محمّدی
بوی گل گرفته بوی تن زمین
از همون شب که به دنیا اومدی
***
سیّدنا مصطفی: سیّد عبدالحسین مختاباد
در دهۀ ۸۰ «سیّدعبدالحسین مختاباد» خوانندۀ نام آشنای موسیقی سنّتی قطعۀ «سیّدنا مصطفی» را در ساختار موسیقی اصیل ایرانی اجرا کرد. شاعر این اثر محمّدعلی معلّم دامغانی و ملودی ساز آن عبدالحسین مختاباد است. این قطعه در برخی بخش ها فضایی نسبتاً شاد دارد. در مجموع، ارکان مختلف این قطعه در سطحی خوب قرار دارند و توانایی ارتباط برقرار کردن با مخاطب را دارا هستند.
بخشی از متن شعر:
ای می لعل از لب لعلت خراب
لعل لبت برده فروغ از شراب
ای مدنی برقه و مکّی نقاب
سایه نشین چند بود آفتاب
رونق گل بشکن و برکش حجاب
زلف سیه از رخ مه برگشا
صلی علی سیّدنا ال مصطفی
صلی علی سیّدنا ال مصطفی
***
حضرت باران: مجید اخشابی
محمّدعلی معلّم دامغانی در اواخر دهۀ هشتاد شعری با عنوان «حضرت باران» سرود و «مجید اخشابی» خوانندۀ مطرح پاپ ضمن ساخت ملودی و تنظیم، آن را اجرا کرد. این اثر تولید مرکز موسیقی و سرود صدا و سیماست.
قطعۀ حضرت باران در ساختار پاپ و در تنظیم دارای فضایی عربی است که با مضمون اثر مرتبط می باشد. در بخشی از اثر گروه کر نیز حضور دارد. کلام فاخر با همراهی ملودیی روان که به خوبی با هم پیوند خورده اند، موجب شنیدنی تر شدن این اثر شده است.
بخشی از متن شعر:
اوّل اوّل، آخر آخر
باطن باطن، ظاهر ظاهر
اول سقطه ندارد احمد امجد
سایه ندارد طیب و طاهر
خسف نبیند ماه محمّد
کسف ندارد مهر مظاهر
صلی و سلم سیّد اعلم
سلم مسلم سیّدنا
اسلم و نسلم ذکر معلّم
از تو در عالم سیّدنا
حضرت باران زمزم یاران
ماه دلداران سلطان ما
میر عیاران کرده در فاران
کعبه را یاران سامان ما
***
یا نبی سلام علیکَ: ماهر زین
«ماهر زین» خوانندۀ جوان پاپ متولّد لبنان، بیشتر عمرش را در سوئد گذرانده و توانسته طیّ سالیان اخیر نام خود را جزء خوانندگان معروف جهان اسلام مطرح نماید. وی در سال ۲۰۰۹ نخستین آلبوم اش را با عنوان «تشکر از تو خدا» منتشر کرد. در این مجموعه قطعۀ «یا نبی سلام علیک» قرار داشت که در وصف حضرت محمّد (ص) بود. شاعر این اثر صلاح گلا، ملودی سازان ماهر زین و حمزه نمیرا و تنظیم اثر برعهده اِمیراِرسوی است. این قطعۀ پاپ توسط حمزه جمجون به صورت موزیک ویدئو نیز تولید گردید.
خواننده با زبان عربی و در ساختار موسیقی پاپ عربی این قطعه را با حال و هوایی ملایم اجرا کرده که ملودی شنیدنی و تنظیم مناسب در کنار اجرای خوب خواننده موجب خلق قطعه ای تأثیرگذار را فراهم ساخته است.
قطعه «یا نبی سلام علیک» در سال ۲۰۱۰ جایزۀ برترین آهنگ اسلامی را از بزرگترین رادیوی موسیقی مصر دریافت کرد و نماهنگ آن هم ده ها میلیون بار در وبگاه یوتیوب دیده شده است.
بخشی از متن شعر:
أنت نور الله فجراً
جئت بعد العسر یسراً
ربّنا أعلاک قدراً
یا إمام الأنبیاء ِ
أنت فالوجدان حیٌ
أنت للعینین ضیٌ
أنت عند الحوض ریٌ
أنت هادی و صفیٌ
ترجمۀ فارسی:
شما نور خدایی که طلوع کردی
شما آرامشی هستی که بعد از سختی‌ها آمدی
خداوند ارزش شما را بالا برد
ای پیشوای پیامبران
شما در وجدان من زنده هستی
شما به چشمانم نور دادی
شما زندگی مرا پر برکت کردی
شما هدایت‌کننده و پاک هستی
ای حبیبم یا محمّد(ص)
یا حبیبی یا محمّد
یا نبی سلام علیک
یا رسول سلام علیک
یا حبیب سلام علیک
صلوات الله علیک
ترجمه فارسی:
ای نبی خدا درود بر شما باد
ای فرستادۀ خداوند درود بر شما باد
ای حبیب خدا درود بر شما باد
درود خداوند بر شما باد
داوند بر شما با
***
محمّد (ص): حامد زمانی
دی ماه سال ۱۳۹۲ قطعۀ سه زبانۀ «محمّد (ص)» با صدا و ملودیی از «حامد زمانی»، خوانندۀ برجستۀ انقلابی و تنظیمی از نیما نورمحمّدی تولید شد. قاسم صرّافان و حسین رستمی شاعران بخش فارسی، محسن راهجردی شاعر بخش انگلیسی و مرتضی حیدری آل کثیر شاعر بخش عربی این اثر هستند.
قطعۀ محمّد (ص) دارای موزیک ویدئو نیز می باشد و گروه تولیدات موسیقی و سرود بسیج صدا و سیما تهیه کنندۀ این اثر موسیقایی است.
سعی شده در تنظیم با استفاده از سازهای کوبه ای، ویلون ها و عود فضایی عربی شکل گیرد. ملودی روان و گیرا و همچنین اجرای تأثیرگذار خواننده جزء نقاط روشن این اثر به شمار می آیند.
بخش هایی از متن شعر:
محمّد (ص)، مقتدای اهل آدم
محمّد (ص)، مصطفی آل آدم
محمّد (ص) رحمت للعالمین است
رسول آسمانی بر زمین است
دلش دریایی و خلقش خدایی
نگاه روشنش شمس الضحایی
تبر بر دوش تا بت خانه آمد
حبیب الله سرمستان محمّد (ص)
خودش خاتم، خدا ختم کلامش
تمام مهربانی در سلامش
نهان در گیسوانش سرّ اسرار
شکسته شور فریادش قفس را
امین وحی رب العالمین است
امیر و سرور روح الامین است
یتیم مکّه آقای جهان شد
محمّد (ص) سیّد پیغمبران شد
***
محمّد (ص): رحیم پوردرخش
«محمّد(ص)» عنوان قطعه ای پاپ، با صدای «رحیم پوردرخش» خوانندۀ اهل استان بوشهراست که در سال ۱۳۹۳ تولید شد. منوچهر بایُندری در جایگاه شاعر و حسام الدین ناصری در مقام ملودی ساز و تنظیم کننده، دیگر عوامل تولید این اثر پاپ هستند.
این قطعه دارای فضایی عربی در تنظیم است تا به محتوای کلام که البتّه به لحاظ ساختار فضایی فاخر دارد کاملاً مرتبط باشد. ملودی به خوبی بر روی کلام نشسته و خواننده هم در اجرا توانسته از عهدۀ کار برآید.
بخشی از متن شعر:
تو نور کبریایی، تو شاه انبیایی
تو محبوب خدایی، تو جانِ جان مایی
تو کوکب هدایت، تویی شمع شفاعت
کرامت واژه واژه، پُرِعطرِاجابت
***
تأمّلات و ملاحظات
۱.قطعات مورد اشاره در بالا، صرفاً بر اساس زمان انتشار معرّفی شده اند و آنها را رتبه بندی نکرده ایم.
۲٫تا کنون چند آلبوم موسیقی در ایران با محوریّت رسول اکرم منتشر شده که در مجموع آثار موفّق و برجسته ای به شمار نمی آیند.
۳٫شایسته است آثار بیشتری در ساختارهای موسیقایی مختلف درباره حضرت ختمی مرتبت ساخته شود چون اولاً نسبت به برخی دیگر از معصومین قطعات موسیقی کمتری در ایران با محوریّت این پیامبر الهی تولید شده و ثانیاً در این زمینه اصولاً آثار شاخص انگشت شمارند و دیگر آثار درخور هم چندان قابل توجّه نیستند.
- باید اهالی شعر و موسیقی با خلاقیّت و آگاهی و از زوایای بدیع تر مبادرت به تولید آثار موسیقی دربارۀ موضوع مدّنظر داشته باشند و از ساخت آثار تکراری در مضمون و ساختار و یا ضعیف بپرهیزند.
۵٫قطعاً در سایر کشورهای جهان به خصوص در ممالک اسلامی، قطعات مشهور دیگری نیز دربارۀ پیامبر اسلام منتشر شده که در این مطلب به دلیل این که در هر بخش فقط به ۱۰ اثر اشاره کردیم، به آنها نپرداخته ایم.
۶٫در بین همین قطعات معرفی شده آثاری با ساختارهای گوناگون پاپ، سنّتی، سمفونیک، بی کلام، محلّی و تلفیقی با زبانها و گویش های مختلف وجود دارد که نشان از تنوّع لازم در بین آثار شاخص موسیقی دراین زمینه می باشد.
۷٫صدا و سیما معمولاً فقط در میلاد و مبعث حضرت محمّد (س) و در برخی اوقات قطعاتی را در سالروز وفات آن حضرت پخش می کند و عملاً این آثار موسیقی در همین بازه های زمانی محدود به روی آنتن می روند. در حالی که شایسته است آثار شاخص و مشهور موسیقی را در سایر روزهای سال نیز پخش نمود و نباید ارائه چنین آثاری را محدود به چند روز ویژه کرد.
۸٫در بخش رحلت رسول اکرم (ص) آثار برجسته ای که همراه با موسیقی باشند یافت نشد که شایسته است هنرمندان موسیقی کشور در این باب نیز همّت کرده و قطعات مناسب و مانایی را خلق و ارائه نمایند. لازم به ذکر است، در عزاداری سنّتی استان بوشهر به مناسبت بیست و هشتم صفر ویژۀ رحلت رسول اکرم، نوحه ای شاخص با مطلع و ترجیع بند مشترک (ای احمد مختار، پیغمبر مرسل/ در تعزیه اش گریه کنان، حیدر صفدر) وجود دارد که سالهاست توسط نوحه خوانان استان بوشهر اجرا می شود و از این نوحۀ محزون و ماندگار که ترجیع بند آن توسط سینه زنان هم به صورت همخوانی اجرا می شود می توان به عنوان اثری بدون همراهی موسیقی که در بخش کلام (نوحه) و به خصوص در بخش ملودی (نوا) در سطح ممتازی قرار دارد، نام برد.
۹٫برخی از آثار معرّفی شده، دارای موزیک ویدئو نیز هستند. تصویری کردن مناسب و با کیفیّت آثار موسیقایی ویژۀ پیامبر اسلام می تواند موجب توجّه بیشتر مخاطبان گردد البتّه به شرطی که نسخۀ صوتی اثر دارای کیفیّتی مطلوب باشد.
۱۰٫درخصوص آثار موسیقی خارجی مورد اشاره در بالا، قطعاتی گزینش شده اند که هم به لحاظ کیفی در سطحی مناسب و مطلوب قرار دارند و نیز برای مخاطب ایرانی آشنا و در عین حال پذیرفتنی باشند.
۱۱٫اگرچه برخی آثار با موضوع پیامبر اسلام که توسط هنرمندان موسیقی خارجی ساخته و اجرا شده اند برای مخاطبان ایرانی آشناست و در برخی اوقات جزء آثار معروف و حتّی محبوب موسیقایی به شمار می آیند ولی در آن سو متأسفانه قطعات معروفی که توسط هنرمندان ایرانی اجرا شده اند به دلایلی همچون ضعف رسانه ای، در دیگر کشورها معرّفی نشده و عملاً غیرایرانی ها با این گونه آثار برجسته آشنایی ندارد. باید با تلاش رسانه ای و روش های نوین تبلیغاتی این آثار با همراهی نماهنگ ها و موزیک ویدئوهای تأثیرگذار و تماشایی در اختیار مسلمانان دیگر کشورها نیز قرار گیرند تا صرفاً در این میان ما فقط بیننده و مخاطب آثار دیگران نباشیم و در جرگۀ صادرکنندگان موسیقی فاخر و شریف اسلامی نیز قرار گیریم.
نظرات