غیبت پرسش برانگیز خواننده‌های تاثیرگذار دهه60، در صداوسیما

«راه نوا»: یک – از حدود پنج ماه مانده به پیروزی انقلاب اسلامی، برخی اهالی موسیقی کشور اغلب به صورت کاملا زیرزمینی و پنهانی و به تدریج، مبادرت به تولید قطعاتی موسیقایی در مخالفت با رژیم پهلوی و در حمایت از انقلاب اسلامی کردند که روند ساخت این آثار تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه سال 1357 و پس از آن نیز تداوم یافت.

از آن مقطع زمانی تا تابستان 1359، تعداد قابل توجهی قطعه موسیقی با مضامین ارزشی و به خصوص انقلابی در راستای پیروزی انقلاب اسلامی توسط برخی از اهالی موسیقی کشور در گونه های مختلف موسیقی تهیه، تولید و منتشر گردید که برخی از این آثار جزو شاخص ترین قطعه های موسیقایی کشور محسوب می شوند و اکنون کاملا برای مخاطبان آشنا هستند و به عنوان آثاری ماندگار و در عین حال خاطره انگیز از آنها می توان یاد کرد. به واقع قطعاتی طی آن دو سال – از اواخر تابستان 57 تا اواخر تابستان 59 – در گونه موسیقی انقلاب ساخته شدند که میزان ماندگاری، موفقیت و تاثیرگذاری این آثار بسیار زیاد بوده و انگار این قطعات طی سال های متمادی خلق شده اند و نه صرفا در یک بازه زمانی کوتاه مدت که حداکثر شامل دو سال می شد که این امر در نوع خود بسیار جالب توجه و قابل تامل است.

دو – با آغاز حملات وحشیانه رژیم بعث عراق به ایران از تاریخ سی و یکم شهریورماه سال 1359 دورانی دشوار و حساس برای ایرانیان در داخل کشور آغاز شد و تمامی بخش های زندگی مردمان آن روزگار، تحت تاثیر این جنگ نابرابر و تحمیلی قرار گرفت.

موسیقی کشور که تازه به مدت دو سال وارد فضای آثار انقلابی و ارزشی شده بود با وقوع جنگ تحمیلی به سمت و سوی تولید قطعاتی با موضوع دفاع مقدس گرایش پیدا کرد و در طی هشت سال جنگ تحمیلی، قطعات موسیقی با این موضوع در صدر آثار تولیدی قرار گرفت و با توجه به تمامی دشواری ها و محدویت های موجود در آن سال ها، آثار متنوع و جاودانه ای در این زمینه ساخته شد و اکنون این گونه قطعات موسیقایی به عنوان کارهایی خاطره انگیز ثبت و ضبط شده اند.

سه – هنرمندانی که برای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس قطعات موسیقی تولید می کردند، تعدادی مشخص بودند. آنها در دورانی خاص و ویژه وارد میدان شدند و در حالی که بخشی از اهالی موسیقی با وقوع انقلاب اسلامی یا از کشور مهاجرت- یا به صورت قانونی و یا به صورت غیرقانونی (فرار) -کرده بودند و یا فعالیت در این عرصه را ترک کرده و سکوت پیشه کرده بودند، جانانه فعالیت در این عرصه را در پیش گرفته و علی‌رغم وضعیت خاصی که در آن سال ها وجود داشت، تولید آثار موسیقایی را به شکلی پررنگ و موثر انجام دادند. آنها دو فصل پیاپی مختلف و حساس، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را با ابزار موسیقی در تاریخ هنر ثبت و ضبط کردند و اکنون پس از گذشت سال ها ما می توانیم به این گونه آثار با افتخار بپردازیم و ماحصل فعالیت های آنان را مورد واکاوی و بررسی قرار بدهیم.

چهار- اکنون اسامی بخشی از خواننده های موثر اواخر دهه 50 و دهه 60 خورشیدی که در حوزه موسیقی انقلاب اسلامی یا دفاع مقدس مشغول به فعالیت بودند را با هم مرور می کنیم:

اسفندیار قره باغی، رشید وطن‌دوست، بهرام گودرزی، جمشید جم، محمد گلریز، جهانگیر زمانی، مهرداد کاظمی، شاپور رحیمی، زنده یاد سیامک علیقلی، زنده یاد منوچهر طاهرزاده، زنده یاد آیت الله گودرزی، مهدی سپهر، شهرام ناظری، محمدعلی قدمی، مهدی شمس نیکنام، قاسم رفعتی، پرویز طاهری، جمشید نجفی، حسن همایون‌فال، محمد میرزاوندی، حسام الدین سراج و …

پنج – همیشه نام آهنگسازان و شاعران در سایه خواننده ها قرار می گیرد. در این راستا، اسامی برخی شاعران، آهنگسازان و تنظیم کننده های موثر موسیقی در اواخر دهه 50 و دهه 60 که در حوزه موسیقی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مشغول به فعالیت بودند را با هم مرور می کنیم:

حمید سبزواری، فریدون شهبازیان، علی معلم دامغانی، زنده یاد محمدعلی ابرآویز، احمدعلی راغب، حمید شاهنگیان، زنده یاد محمدعلی حیدرنیا (علی درخشان)، سیدمحمد میرزمانی، حشمت الله سنجری، علی اکبرپور، زنده یاد عیسی سپهونی، احمد توکلی، زنده یاد محمد بیگلری پور، زنده یاد سیدمجتبی میرزاده، زنده یاد مسعود هوشمند، کامبیز روشن‌روان، زنده یاد محمدرضا لطفی، زنده یاد محمود شاهرخی، مجتبی کاشانی و …

شش – این روزها صدا و سیما به لطف شبکه های مختلف خود برنامه های موسیقی محور متنوعی دارد. از شبکه های رادیو پیام و رادیوآوا که موسیقی، بخش اصلی این گونه شبکه هاست تا سایر شبکه های رادیویی و تلویزیونی که در طول شبانه روز قطعات مختلفی با صدای خواننده های گوناگون را به روی آنتن می فرستند. همچنین چند برنامه موسیقی محور در صدا و سیما نیز به صورت متمرکزتری صرفا به پخش موسیقی می پردازند. حتی سایر برنامه های ترکیبی مفرح به خصوص در تلویزیون نیز خواننده های مختلف را دعوت می کنند و این چنین موسیقی را در کانون توجه خود قرار می دهند.

اما پرسش کلیدی این است که چرا چهره های شاخص و فعال موسیقی اواخر دهه 50 و دهه 60 که در حوزه موسیقی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس حضوری جدی و موثر داشته اند در این گونه برنامه ها به ندرت دیده و شنیده می شوند و البته در اکثر موارد اصلا دیده و شنیده نمی شوند؟ چرا صدای خواننده های آن سال های مورد نظر به ندرت از رسانه صدا و سیما پخش می شود؟ مگر همین خواننده ها نبودند که در مقاطعی بسیار حساس و سرنوشت ساز با تمام وجود وارد عرصه فعالیت شدند؟ آیا فقط در برخی روزهای مناسبتی سال،  شاید و فقط شاید اثری از آنها پخش شود، کافی است و دیگر در طول سال حتی یک قطعه از آنها هم به روی آنتن نرود ، ایرادی ندارد؟! چرا خواننده هایی که سابقه شان به  چهار پنج سال هم نمی رسد و یا آنهایی که از ضعیف ترین صداها برخوردارند بعضا آنتن را قرق کرده اند ولی صداهای دهه شصت با آن هم سابقه و صلاحیت، جایی در این میان ندارند؟ آیا باید پیشکسوتانی که روزی سکان دار بوده اند را به همین راحتی از عرصه خارج کرد؟ آیا تکرار بیش از اندازه صدای برخی خواننده ها و بایکوت شیک و محترمانه صدای برخی خواننده های پیشکسوت در رسانه ملی، امری صحیح است؟

هفت – اما وضعیت این گونه هنرمندان و به خصوص خواننده ها در بازار موسیقی تاسف برانگیزتر است. اکثر این خواننده ها سال ها و بعضا ده‌ها سال است که آلبوم تازه‌ای با صدایشان منتشر نشده است؛ کنسرتی برگزار نکرده اند؛ گفت و گویی از آنها در رسانه ها منتشر نشده و به جز در موارد خاص، اثری از آنها در اکثر رسانه ها نیست. در واقع به دلیل اینکه حمایتی از این گونه خواننده ها طی سالیان اخیر و بهتر است بگویم بعضا طی بیش از دو دهه اخیر صورت نگرفته اغلب فعالیت چندانی در عرصه موسیقی کشور ندارند. این قدر چهره این خواننده ها از رسانه ملی پخش نشده که حتی مخاطبان جوان تر نیز با چهره آنها آشنایی چندانی ندارند، چه برسد به اینکه صدایشان را بشناسند و یا از سابقه کاری شان مطلع باشند. قطعا این کم کاری به دلیل ضعف رسانه ها در پرداختن به این گونه خواننده هاست و گرنه آن ها کار موسیقایی شان را دو سه دهه پیش به نحو احسن انجام داده اند و نیازی به ایجاد هیاهو و سر و صداهای رایجی که بعضا مشاهده می شوند، ندارند ولی این دلیل نمی شود که آنها مورد بی لطفی و یا کم لطفی رسانه ها قرار گرفته و احساس کنند که فراموش شده اند.

هشت – اگر یک بار دیگر به بندهای چهار و پنج همین مطلب توجه نمایید ملاحظه می فرمایید که با وجود آنکه ما فقط جهت آشنایی بیشتر مخاطبان به اسامی فقط بخشی از فعالان عرصه موسیقی در آن سال ها اشاره کرده ایم و نام همه را نیز درج نکرده ایم ولی در همین تعداد نیز چندین هنرمند، در حدود یک سوم از آنها رخ در نقاب خاک کشیده اند و طی این سال ها به تدریج از تعداد آنان کاسته شده است.

پس باید قدر این گونه هنرمندان که امروز از آنها به عنوان پیشکسوت یاد می شود را بیشتر و بهتر بدانیم. خواننده هایی که در دشوارترین و مهم ترین مقاطع زمانی، آثار مختلفی را با مضامین ارزشی بعضا به بهترین نحو ممکن اجرا نموده اند نباید دیگر به دنبال پخش صدایشان از رسانه ملی باشند و در نهایت تاسف به صورت مکرر شاهد حضور خواننده های تکراری و پخش صداهای خواننده های تکراری تر از رسانه ملی باشند. بازنگری در پخش صدای خواننده های مختلف و اندکی آگاهی و انصاف در نزد متولیان رسانه ها و تهیه کننده های برنامه ها در این زمینه می تواند موجب شود که صدای بسیاری از خواننده های قدیمی بازهم از صدا و سیما به شکلی آبرومندانه و منصفانه پخش گردد. باید از آنها به عنوان میهمان در برنامه های موسیقی محور صدا و سیما دعوت شود تا از این طریق به انتقال تجربه های خود به نسلهای تازه تر بپردازند و از سابقه فعالیت های موسیقایی خود و دشواری هایی که در این زمینه متحمل شده اند سخن بگویند نه اینکه زمان برنامه های موسیقی محور به کسانی تعلق یابد که بعضا به تازگی وارد این عرصه شده اند و حتی در صحبت کردن ساده نیز مشکل دارند و تنها به لطف رابطه جلوی دوربین قرار گرفته اند!

نه – یادمان باشد آنها هم می توانستند مانند خیلی از همکارانشان به خارج از کشور مهاجرت کنند و در روزهایی که ما زیر حملات وحشیانه صدامیان که با خمپاره ها، گلوله ها، ترکش ها، موشک ها و بمب ها بر سرمان آوار می شدند و معلوم نبود ثانیه ای دیگر هستیم یا خیر در ساحل های آرامش بیاسایند و به قول معروف لوس آنجلسی شوند؛ ولی آنان مردانه و جانانه با مردمانشان و در کنارشان ماندند و برای آنها و درباره آنها خواندند و هرگز صدایشان را به بیگانگان و یا ضدانقلاب نفروختند و این چنین بود که در تاریخ موسیقی کشور سرافرازانه جاودانه شدند.