ضرورت‌های پایداری موسیقی رمضان/ هوشنگ جاوید تجلیل شد

رضا مهدوی کارشناس موسیقی در ابتدای این نشست که در تالار فرهنگسرای فردوس تهران برگزار شد با تاکید بر استفاده از تکنولوژی برای حفظ و اشاعه موسیقی و آیین های رمضان گفت: اصولا واژگان ما گویا و پویا نبوده و در تعاریف این حوزه دچار مشکل بوده­ایم، من در آوردن کلمه هنر پیش از فرهنگ تعمد دارم چرا که هنر زمینه ساز و بسترساز فرهنگ­هاست که خرده فرهنگ ­های ما را نیز در بر می ­گیرد و این فرهنگ­ ها که با توجه به تنوع اقوام و زبان­ های مختلفی که در ایران داریم بسیار متنوع هستند.

به گفته وی هنر و فرهنگ شناخته ­شده­ ترین مواردی هستند که دنیا ما را به واسطه آن می­ شناسد البته که این فرهنگ ­ها فراموش نشده ­اند بلکه نگاه ما و زاویه دید ما به آنها تغییر کرده است. همین آیین های رمضان با تمام زیرشاخه ­های آن در روستاها و اقوام مختلف، با گویش ­ها و رفتارهای مختلف ملی، دینی و مذهبی ارائه می ­شود و جایگاه این ارائه امروزه با وجود رسانه ­ها فرق کرده است. در این شرایط  هم ما باید به گونه ­ای رفتار کنیم که خود را با پیشرفت­ های تکنولوژی مطابقت دهیم. در واقع رسانه­ ها محل خوبی برای تبلیغ و معرفی آیین­ های ما هستند و لازم است که در عصر ارتباطات و تکنولوژی، ما نیز از قدرت تبلیغ رسانه ­ای که در دنیا از آن استفاده فراوان می ­شود استفاده کنیم.

متوجه تاثیر رسانه ها نبودیم
مدیر اسبق مرکز موسیقی حوزه هنری تاکید کرد: ما متوجه تاثیر رسانه نبوده ایم و از کنار این امکان در بسیاری موارد به سادگی می­ گذریم. در حالیکه با توجه به پیشرفت­ هایی که حاصل شده، در عرصه علم و تکنولوژی، درصدد جبران عقب ­ماندگی ۲۰۰ ساله خود برآمده ­ایم اما اهمیتی که بایسته و شایسته است به عقب­ ماندگی در عرصه فرهنگ نمی ­دهیم. البته این فرهنگ‌ها که قدمت برخی از آنها گاهی به هزاران سال قبل باز می­ گردد مربوط به رفتارهای آیینی است که خاص این جغرافیاست بنابراین در حفظ، شناساندن و اشاعه آن باید بیش و بهتر از آنجه تا کنون بوده عمل کنیم.

مهدوی با بیان این که آیین ­های رمضان و موسیقی رمضان نیز جدای از این امر نیستند، افزود: برای موسیقی رمضان تنها یک کتاب با عنوان «موسیقی رمضان» توسط هوشنگ جاوید نگاشته شده و پس از آن کتابی برای نقد آن یا ادامه پژوهش نگاشته نشد. این امر مایه تاسف است که فعالیت­ های ما در این حوزه­ ها ادامه نداشته باشد و از جوانان و علاقه ­مندانی که در این زمینه پژوهش می­ کنند نیز حمایت نشود و این امر از ضعفی ناشی می شود که در واقع تبلیغات لازم برای آیین­ های دینی خود نکرده­ ایم. آنچه امروز به عنوان موسیقی رمضان جا افتاده و تعریف شده در واقع یک رفتار آیینی است که زیرشاخه­ های بسیاری دارد و لحظه لحظه ماه مبارک را شامل می ­شود همچنان که در ایام محرم فرهنگ عاشورا را داریم که مبتنی بر مقتل است.

وی بیان کرد: بی­ دانشی و نا آگاهی از فرهنگ مقتل­ خوانی موجب می­ شود که فرهنگ عاشورا را تحریف کنیم بی آنکه بدانیم. چیزی که امروزه در مداحی­ ها گرفتار آن هستیم. این مشکل در تمام آیین­ ها می­ تواند وجود داشته باشد که با آگاهی و دانش می­ توانیم این آیین­ ها را حفظ کنیم. در حالیکه  موسیقی رمضان در ردیف دستگاهی ما جا دارد و بسیاری از کسانی که رمضان خوانی می­ کرده ­اند ردیف­‌دان و آگاه به دستگاه­‌های موسیقی ایران بوده ­اند. یک فرهنگ موسیقی برای یک آیین دینی مذهبی برگزار می­ شده و برخی در مقاطعی علاقه­ مند به عیان شدن این موضوع نبوده ­اند که این حساسیت در کشور ما در دوره ­ها و بازه ­های زمانی مختلف وجود داشته و در دوره­ هایی از موسیقی با حساسیت برخورد شده یا از کنار آن گذشته ایم.

آیین­ ها و موسیقی رمضان یک سنت است
علیرضا میرعلینقی محقق و مورخ موسیقی نیز  با تایید این نکته که تا سال­ ها پیش اصطلاحی برای موسیقی رمضان نداشته ­ایم و اصطلاحی جدید است، گفت: موسیقی رمضان در واقع رفتارهای آیینی این ماه است که این نام بر آن گذاشته شده و برخی فرهنگ ­ها و آیین­ ها چنان روزمره شده ­اند که حتی در مواردی نامی هم بر آنها تعریف نشده است. ضمن اینکه باید این نکته را در نظر داشت که تحقیق در زمینه موسیقی و رفتارهای آیینی و مذهبی ما مورد توجه ویژه­ هم از سوی مردم و هم از سوی مسئولان باشد. از این طریق اصطلاح و فرهنگ لغات آیین­ های ما از جمله موسیقی رمضان جا افتاده و معرفی خواهد شد.

میرعلینقی با بیان این که آیین ­ها و موسیقی رمضان یک سنت است، افزود: موسیقی سنتی را در ۵۰ سال اخیر به موسیقی دستگاهی ما اطلاق می­ کنند که از نظر من این اطلاق صحیح و دقیق نیست چرا که موسیقی دستگاهی ما پیرو سنت نیست. سنت­ ها شامل عهد و پیمان ­های بدون تغییر هستند در حالیکه این امر چه در شکل دینی به عنوان سنت مذهبی و چه در شکل فرهنگ­ های مردمی مثل نوروز باید بدون تغییر اجرا شوند که در غیر اینصورت دیگر سنت نیستند و به هر شکل تغییری در آنها ایجاد شود بدعت است که این بدعت مطلوب ما نیست.