سایه ای رفت از سر ما

.

در مقاطع حساس و مهم انقلاب اسلامی همواره موسیقی یکی از ابزارها ی هنری تاثیرگذاری بوده است که به خوبی توانسته نقش ویژه ای ایفا نماید. ساخت و اجرای قطعات متعدد موسیقی در برهه های مختلف انقلاب خود گواهی بر این مدعاست و اکنون برای بسیاری از رویدادهایی که از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون رخ داده است، قطعاتی ویزه و مختص آن تولید و منتشر شده است.

امام خمینی یکی از بزرگ ترین و تاثیرگذارترین چهره های جهان و ایران به شمار می رفت و با رهبری هوشمندانه خود موجب خیزش و حرکت تاریخی مردم ایران به سوی خلق انقلاب شکوهمند اسلامی گردید.

امروز چهاردهم خردادماه است؛ مصادف با بیست و پنجمین سالگرد روزی که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران با جهان خاکی وداع کرد و خیل عظیمی از ایرانیان را به سوگ نشاند.

شخصیت بی بدیل امام خمینی همواره مورد توجه هنرمندان به خصوص اهالی موسیقی کشور بوده است و طی بیش از 35 سال اخیر از چند ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز ، قطعات مختلف موسیقی با صدای خواننده های متعدد با محوریت امام خمینی و نقش ارزنده وی در خلق نظام اسلامی و رهبری آن و تاثیرگذاری آن در جهان و به ویژه کشورهای اسلامی ، اجرا شده است که تا کنون نیز این روند ادامه داشته است.

در ادامه صرفا به آثار موسیقایی که با موضوع رحلت امام خمینی منتشر شده اند پرداخته ایم و امیدواریم به سایر آثار موسیقایی که درباره بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران تا کنون ارائه شده اند و یا آن بخش از آثار موسیقی که با همراهی اشعار امام عرضه شده اند ، به صورت مشروح در فرصت مناسب دیگری بپردازیم.

.

***

.

«دریغا» اثری ماندگار از گلریز، سبزواری و شکوهی
محمد گلریز خواننده مشهور انقلابی روز چهاردهم خردادماه و پس از اینکه از رحلت امام با خبر می شود با همکاری حمید سبزواری در مقام شاعر و محمدعلی شکوهی در جایگاه آهنگساز ، قطعه ای در فراق امام خمینی را در خلق می کنند و آن قطعه با عنوان «دریغا» در مراسم وداع با امام در مصلای تهران که از تلویزیون به صورت مستقیم نیز به روی آنتن رفت ، پخش گردید. این اثر موسیقایی که یک روزه ساخته شد و بلافاصله نیز به مرحله پخش سراسری رسید ، نخستین قطعه ای است که درباره رحلت امام اجرا شده و در ضمن می توان آن را به عنوان شاخص ترین اثر نیز محسوب کرد.

.

……………………

.

گفتنی است، شکوهی این قطعه را با سینتی سایزر تنظیم کرد که آن روزها در موسیقی کشور استفاده از این ساز الکترونیکی چندان معمول نبود و سپس سازهایی چون ترومپت و نی را به آن افزود. البته بعد از پخش این اثر از تلویزیون، عوامل آن یک شعر به اول سرود اضافه کردند و قطعه به صورت آوازی مجددا اجرا شد و محمد موسوی هم سلوی نی آن را نواخت.

به هر روی ، شعر تاثیرگذار سبزواری همراه با موسیقی محزون و قابل تامل شکوهی و اجرای ماهرانه گلریز موجب خلق اثری جاودانه شد. یادآور می شود، این اثر سال ها ضمن اینکه به مناسبت رحلت امام از صدا و سیما پخش می شود، از اواخر دهه 60 به بعد در مزار شهدای سراسر کشور نیز پخش می شد و کسانی که در چنین مکان هایی حضور می یافتند اکنون با این قطعه ، حسی نوستالژیک پیدا کرده اند.

.

متن قطعه «دریغا»:

ببار از دیده، دامن دامن ای اشک
که غم زد آتشم در خرمن ای اشک
که بر این آتشم آبی فشانم
چو خشکیدی تو در چشم من ای اشک
دریغا ای دریغا ای دریغا
خدایی سایه ای رفت از سر ما
به چه عشق تو را سودا کند دل
که همتای تو را پیدا کند دل

گلی با رنگ و بوی تو نبیند
اگر صد چشم خود را وا کند دل
دریغا ای دریغا ای دریغا
خدایی سایه ای رفت از سر ما
مگو روح خدا رفت از بَرِ ما
که جان دامن کشید از پیکر ما
خروش از خیل مشتاقان برآمد
که حرف عشق رفت از دفتر ما
دریغا ای دریغا ای دریغا
خدایی سایه ای رفت از سر ما

.

***

.

سایر آثار گلریز درباره رحلت امام

محمد گلریز طی 25 سال اخیر به جز قطعه مشهور «دریغا» ، چندین اثر دیگر در رابطه با رحلت امام اجرا نموده است. از جمله این آثار می توان به قطعه «غم فراق» اشاره کرد که به مناسبت چهلمین روز درگذشت امام خمینی اجرا شد. ملودی این اثر توسط هادی آرزم  ساخته شد و مجتبی میرزاده آن را تنظیم نمود. همچنین شاعر این قطعه محمود شاهرخی بود.

«در سوگ خورشید» دیگر اثر گلریز است که به مناسبت سالگرد رحلت امام اجرا شده است. موسیقی این قطعه ساخته رمضان عظیمی است و محمود شاهرخی شاعر این اثر می باشد.

گلریز قطعه «رحلت یار» با شعری از مولانا و موسیقی ساخته شده توسط سهیل ایوانی را نیز در رثای امام خوانده است.

همچین از دیگر آثار گلریز در این باره می توان به اجرای قطعات: «غم خورشید»، «روح بلند آسمانی»، «نماز آخر» ، «یاد آفتاب» و «دلدادگان روی دوست» اشاره کرد.

.

***

.

آلبوم «دریغا» ؛ اثری با صدای 4 خواننده در رثای امام خمینی

در سال 1368 چندماه پس از رحلت امام خمینی ، انجمن حفظ و اشاعه سرود و آهنگهای انقلابی آلبومی با عنوان «دریغا» را تولید و منتشر کرد. در این آلبوم قطعاتی به مناسبت رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی با صدای محمد گلریز ، علیرضا افتخاری ، مهرداد کاظمی و جهانگیر زمانی اجرا شده بود.

متاسفانه در بروشور این آلبوم هیچ اشاره ای به عنوان قطعات و شناسنامه آثار نشده است و فقط نام محمد موسوی به عنوان تک نواز نی درج شده است.

.

***

.

«حضور سبز» ؛ آلبوم هایی به یاد امام خمینی

در سال 1379 و به مناسبت یکصدمین سالروز میلاد امام خمینی ، شرکت سروش دو مجموعه موسیقایی با عناوین «حضور سبز یک» و «حضور سبزدو» را با صدای خواننده های مختلف که یا با اشعار امام خمینی اجرا شده بودند و یا درباره رهبر کبیر انقلاب سروده شده بودند را جمع آوری کرد و روانه بازار موسیقی کشور نمود.

اگر چه مجموعه به مناسبت میلاد امام خمینی جمع آوری شده است ولی برخی از قطعات با موضوع رحلت امام می باشند و در واقع این دو مجموعه حاوی قطعات برگزیده ای است که از زمان درگذشت امام تا یک دهه بعد با محوریت امام خمینی در واحد موسیقی و سرود صدا و سیما تولید و اجرا شده اند.

آلبوم حضور سبز یک حاوی 11 قطعه در ساختارهای پاپ ، سنتی و کلاسیک است. محمد اصفهانی ، حسین زمان ، حمید غلامعلی ، بیژن خاوری مهرداد کاظمی ، مهدی سپهر ، پرویز طاهری و عباس بهادری خوانندگان این مجموعه محسوب می شوند.

شمع وجود، غم پنهان ، حضور ، سروش عشق ، تو دیگر نیستی ، غم دلدار ، جان عرشی، وداع یار ، بی جمال تو ، شرق آیینه ، لبیک یا خمینی قطعات این مجموعه هستند.

موسیقی این آلبوم توسط محمد بیگلری پور ، همایون رحیمیان ، علی درخشان ، حسین بهادری ، فرید شب خیز ، امید سیاره ، مجید اخشابی ، علی بکان و کمال طراوتی آهنگسازی و تنظیم شده است.

در آلبوم حضور سبز یک از اشعار امام خمینی ، سلمان هراتی ، آزاده دالایی ، قاسم سیاره ، افشین علا ، محمد حسین رحمانی ، امیرخسرو دهلوی ، زکریا اخلاقی ، وحید امیری و حسین اسرافیلی استفاده شده است. گفتنی است در این مجموعه دو سروده امام خمینی نیز اجرا شده است.

آلبوم حضور سبز 2 نیز در ادامه مجموعه قبلی با صدای خوانندگانی نظیر مهرداد کاظمی ، حمید غلامعلی ، عبدالرسول کارگشا ، علی تفرشی ، پرویز طاهری و پژمان مبرا منتشر گردید.

.

***

.

وقتی حسین فخری «الا یا ایها الساقی» را خواند
حسین فخری مداح مشهور و خوش صدای خرمشهری در سال 1368 و به مناسبت رحلت امام خمینی نوحه جدیدی با عنوان «الا یا ایها الساقی» را اجرا کرد که این نوحه به شدت با اقبال مخاطبان مواجه گردید و لحن محزون و تاثیرگذار این مداح که در سال های دفاع مقدس نیز بارها به اجرای نوحه های جنوبی پرداخته بود ، بسیار با اجرای این اثر در رثای رهبر کبیر انقلاب اسلامی مناسبت داشت.

.

***

.

 «اشک افشان» آهنگران در رثای پیر جماران

.

……………………..

.

صادق آهنگران مداح شاخص سال های دفاع مقدس ، حدودا یک سال پس از رحلت امام آلبومی با عنوان «اشک افشان» را با صدای خود اجرا نمود که به مناسبت رحلت پیر جماران تولید شده بود.

همچنین چند سال بعد از انتشار این اثر ، نماهنگی در صدا و سیما برای این قطعه تهیه و تولید شد. گفتنی است،سازنده موسیقی اشک افشان محمدعلی شکوهی بود و نماهنگ این اثر 18 دقیقه ای توسط رامین حیدری فاروقی کارگردانی گردید.

 .
***

.

آثار «حمید غلامعلی» در سوگ امام خمینی

.

…………………………………….

.
حمید غلامعلی خواننده پاپ با همکاری محمد بیگلری پور آهنگساز مشهور به مناسبت درگذشت امام خمینی 5 قطعه را اجرا نموده است. قطعات «وداع» ، «اشک هجران» ، «خورشید ظلمت سوز» ، «اشک امید» و «حضور پنهان» از جمله کارهای غلامعلی در این موضوع خاص می باشند.

همچنین غلامعلی با همکاری محمدمهدی گورنگی به عنوان آهنگساز قطعه «رهرو عشق» را درباره امام خمینی اجرا نموده است. این خواننده مطرح قطعه «در سوگ پیرعشق» را با آهنگسازی فرهاد رحیمیان و شعری سروده حسن عسگری نیز در رثای امام خمینی اجرا نموده است.

.

***

.

 «امام دلها» به روایت محمد عبدالحسینی

یکی از شاخص ترین قطعات موسیقی اجرا شده با موضوع رحلت امام خمینی اثری با عنوان «امام دلها» با صدای محمد عبدالحسینی است که اواخر دهه 80 اجرا شد. این اثر توسط فرهاد برنجان آهنگسازی و تنظیم شد و کلام آن نیز سروده اسماعیل امینی است. این قطعه در ساختار ارکسترال ایرانی تولید شده و جزو آثار ماندنی در این عرصه محسوب می شود که در واحد موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما تهیه شده است.

.

……………….           ………………

.

همچنین عبدالحسینی قطعه دیگری با عنوان «ماه شب کاروان» را با شعری سروده خود و به آهنگسازی مهرداد دلنوازی در رثای امام اجرا نموده است.

«امام بهار» قطعه دیگری است با صدای محمد عبدالحسینی، که آهنگ سازی اثر را محمد هنجی بر عهده داشته است. شاعر این قطعه مصطفی محدثی خراسانی است.

.

***

 .

پوئم سمفونی«روح الله» ساخته بهزاد عبدی

سال 1385«پوئم سمفونی روح الله» در چهار قسمت توسط بهزاد عبدی نگاشته شد. «هبوط»، «اوج»،‌ «قیام» و«عروج» چهار قطعه این پوئم سمفونی هستند.این پوئم سمفونی در چهار موومان از ابتدای زندگی امام‌خمینی(ره) شروع می‌شود و تا رحلت ایشان ادامه دارد. گفتنی است، در قسمت چهارم به نام «عروج» به سال‌های آخر زندگی امام (ره) پرداخته می‌شود.

.

***

.

 «شبانگاهان» ؛ اثری به یاد امام خمینی

اواخر سال 1373 آلبوم «بوی گل» ( شبانگاهان) با صدای عبدالحسین مختاباد منتشر شد. این آلبوم بنا به گفته خواننده اش ، به یاد امام خمینی اجرا شد و اثر شاخص آن «شبانگاهان» به همین مناسبت اجرا شده بود. گفتنی است، ملودی قطعه شباهنگاهان ، که مشهورترین اثر این مجموعه بود از یک نوحه قدیمی گرفته شده بود و تنظیم آن را فریدون شهبازیان انجام داد و ساعد باقری نیز شاعر این اثر بود. همچینین مختاباد آلبومی با عنوان «یاد دوست» را نیز با اشعار امام خمینی و چند شاعر دیگر به یاد امام خمینی اجرا و منتشر ساخته است.

.

***

.

وقتی خواننده ها از رحلت امام می خوانند؛

سیل اشک روان است در ماتم روح الله
طی 25 سال اخیر بارها اهالی موسیقی کشور آثاری با موضوع رحلت امام خمینی را اجرا نموده اند که در ادامه به بخشی از این آثار اشاره می کنیم. لازم به ذکر است، بخش اعظمی از این قطعات در واحد سرود و موسیقی سازمان صدا و سیما تهیه ، تولید و اجرا شده اند.

یکی از قطعات محمد اصفهانی که در رثای حضرت امام اجرا شده است، «هجرت خورشید» نام دارد که شعر آن سروده پرویز عباسی داکانی است.

همچنین مهرداد کاظمی خواننده باسابقه قطعه «ارتحال امام» را با موسیقی مهیار فیروزبخت اجرا کرده است. «غم نامه» دیگر اثر کاظمی دراین باره است که موسیقی آن توسط علی درخشان ساخته شده است. همچنین کاظمی قطعه ای با عنوان «امام سبزپوش» را با موسیقی محمد بیگلری پور و با سروده ای از محمدرضا ترکی خوانده است.

در کارنامه موسیقایی جمشید جم خواننده ترانه معروف یاردبستانی نیز قطعه «الوداع اماما» به چشم می خورد که سالها پیش با آهنگسازی علیرضا برخوردار اجرا شد.

«هجر» اثری است که توسط حسن فداییان و همراهی گروه کر با ملودی سازی احمدعلی راغب خوانده شده است.

بهرام گودرزی خواننده قدیمی نیز قطعه «ماتم خورشید» را با آهنگی از فریبرز حاجی نبی اجرا نموده است.

«پیر ما کو» عنوان اثری با صدای بیژن خاوری است که شعر آن سروده محمد خلیل جمالی و موسیقی آن توسط فرید شب خیز ساخته و تنظیم شده است.

علی خلج خواننده کم کار پاپ نیز اثری با عنوان «مبار ای آسمان» را با آهنگسازی و تنظیمی از کسری معظمی فراهانی اجرا نموده است.

محمدعلی بهمنی غزلسرای شاخص همزمان با رحلت امام خمینی شعری سرود که با این مصرع آغاز می شد: ( زنده تر از تو کسی نیست چرا گریه کنم ) که این اثر برای اولین بار توسط جمال الدین منبری اجرا شد. همچنین این قطعه دو سه سال پیش با صدای علیرضا شهاب و موسیقی محمدرضا چراغعلی در صدا و سیما با عنوان «سوگ» اجرا شد که نماهنگی نیز با عنوان «امام شهدا» برای آن تهیه و تولید گردید.

«مانده در دلها» عنوان اثری است با صدا و موسیقی رضا رضوی که توسط ناصر فیض سروده شده است. گروه سرود بچه های آباده هم که در دهه 60 فعالیت گسترده ای داشتند پس از رحلت امام قطعه ای با عنوان «خمینی بی تو دیگه از چی بخونم» را اجرا نمودند.

«فراق» نام اثری است با صدای بهمن معروفی که اواخردهه 60 با موسیقی محمدعلی حیدرنیا (علی درخشان) اجرا گردید.

محمدعلی قدمی هم قطعه ای با عنوان «روح خدا» را با موسیقی حسین فرهاد پور و کلامی از جوینی سبزواری در باره رحلت امام اجرا نموده است.

جمال الدین منبری نیز قطعه «هفت پشت عطش» را با آهنگی ساخته علی رحیمیان و تنظیم علی درخشان با صدای خود اجرا کرده است.

«حاشا دل از تو بر کنم» عنوان اثری است به خوانندگی مرتضی محمدی که شعر آن سروده محمود دست پیش و موسیقی آن ساخته جابر اطاعتی است.

پرویز طاهری قطعه ای با عنوان «بی جمال تو» را با موسیقی علی درخشان اجرا نموده است.

«غیبت خورشید» با اجرای چنگیز حبیبان و سروده ای از محمود شاهرخی نیز در این باره اجرا شده است.

حسام الدین سراج اثری با عنوان «آسمانی بود» به آهنگسازی محسن حسینی و سروده ای از محمد عبدالحسینی اجرا کرده است.

بهمن اسکینی خواننده لرستانی نیز در رثای امام قطعه «میرلشکر» را خوانده است.

«فراق یار» دیگر قطعه ای است که شاهرخ پناهی فرد با شعری سروده سعید بذلی اجرا نموده است.

در ضمن قطعه های «السلام علیک یا روح الله» با صدای علی باغشاهی، «باغ تماشا» به خوانندگی نادر اسماعیل زاده و «سوگ» با اجرای عباس جلیلیان از دیگر قطعاتی است که به مناسبت رحلت امام خمینی اجرا شده اند.

کاظم داوودیان موسیقی اثری با عنوان «مارش عزا» را ساخت که توسط گروه کر اجرا گردید.

«پیر مهربان ما» با آهنگ سازی محمد مهدی گورنگی و همراهی گروه کر یکی دیگر از این آثار در باره رحلت امام است.
همچنین قطعه «وقتی که آمدی» با آهنگسازی پانیز فریوسفی و با صدای آرمین صنایعی برای مخاطبان کودک و نوجوان در واحد موسیقی و سرود صدا و سیما ضبط و تولید شد.

سال 1390 واحدموسیقی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به مناسبت ایام ارتحال امام خمینی(ره) ، چهار قطعه موسیقی با کلام تولید و منتشر کرد.

«امام قبیله شاعر» عنوان قطعه ای است سروده محمدکاظم کاظمی که عبدالرحیم جعفری موسیقی آن را ساخت و خود نیز به اجرای آن پرداخت.

همچنین دو ترانه محمدمهدی سیار توسط آرش اوستاییان ملودی سازی و تنظیم شد که این قطعات با عنوان‎های «خوش نداشتیم» با صدای محمد میرزایی و «چیزی یادم نمیاد» به خوانندگی احسان رحمتی اجرا شدند.

«خمینی ای امام» دیگر کار این دفتر برای سالگرد ارتحال امام بود که در آن شعر قدیمی حمید سبزواری توسط میلاد عرفان‌پور بازسازی شد. این قطعه، توسط گروه سرود بچه های خرم آباد اجرا گردید. گفتنی است، ملودی این اثر از ساخته های حمید شاهنگیان است.

.

***

.

اجراهایی موسیقایی در رثای امام خمینی

طی این سال ها کنسرت ها و اجراهایی نیز با موضوع امام خمینی در تهران برگزار شده است که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

در سال 1386 نادر مشایخی همراه با ارکستر سمفونیک تهران، قطعات سمفونی «انتظار» ساخته محسن میرمهدی را با اشعار امام خمینی اجرا کرد.گفتنی است در این کنسرت، سه قطعه از غزلیات امام خمینی (ره) همراه با پیانو و سه قطعه با همراهی ارکستر به اجرا در آمدند که قطعات ساخته‌شده توسط محسن میرمهدی با نوازندگی پیانوی آندره آرزومانیان و صدای علی تفرشی و حمید غلامعلی همراه شد.

سال 1388 نیز گروه کر دفتر موسیقی وزارت ارشاد ، به مناسبت سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) قطعه «انتظار فرج» را با تنظیم بهزاد عبدی و رهبری رازمیک اوحانیان در حسینیه جماران اجرا کردند.

در سال 1388 ارکستر سمفونیک تهران ، طی روزهای دوشنبه یازدهم خرداد تا چهارشنبه سیزدهم خرداد ماه کنسرتی را تحت عنوان روایت موسیقیایی «فریاد هجران» به رهبری دکتر منوچهر صهبایی به همراهی گروه کر دفتر موسیقی وزارت ارشاد به سرپرستی رازمیک اوحانیان و خوانندگی عبدالحسین مختاباد اجرا کرد.

این کنسرت به مناسبت رحلت حضرت امام خمینی(ره) برگزار شد و شامل دو بخش بود.در بخش نخست پوئم سمفونی روح الله در چهار قسمت «هبوط»، «قیام» ، «دفاع» ، «عروج» ساخته بهزاد عبدی و خوانندگی عبدالحسین مختاباد و اشعار قیصر امین پور اجرا گردید و سپس بخشی اجرا شد شامل چهار تصنیف با عناوین «نقش خیال» ساخته علی رحیمیان و با شعری از حافظ ، قطعه «فریاد بی قراری» ساخته مختاباد و تنظیم بهزاد عبدی و کلامی از سعدی ، اثر «شبانگاهان» ساخته مختاباد و تنظیم بهزاد عبدی و سروده ای از ساعد باقری و قطعه «ساربان» اثر حسن ریاحی با شعری از سعدی.

همچنین سال 1388 مهدی وجدانی قطعه ارکسترال «ایران 1404» را آهنگسازی کرد و موومان دوم آن را با غزلی از حضرت امام خمینی(ره) به روی صحنه برد.
گفتنی است، موومان دوم این اثر که روایتی از دوران پس از انقلاب شکوهمند اسلامی و هشت سال دفاع مقدس داشت، در قطعه‌ای با خوانندگی مهدی حسینی در ژانر موسیقی سنتی ایرانی ، روایت موسیقایی را از رحلت رهبر کبیر انقلاب امام خمینی(ره) همراه می شد، که بخش وکال این موومان با غزل «من به خال لبت ای دست گرفتار شدم» امام راحل(ره) اجرا گردید.

.