شاعری که شعرش به بسیاری از شعرها و نوشته‌ها می‌ارزد

شعر ایشان، چه شعر مذهبی و به اصطلاح شعر آئینی‌ای که ایشان گفتند در مدایح و در موضوعات مربوط به ائمّه (علیهم السلام)، و چه شعرهایی که درباره‌ی مسائل انقلاب گفتند، همه‌ی اینها شعرهای مفید و اثرگذاری است. آن بیت اوّل همین غزلی که الان ایشان گفتند، به نظر من می‌ارزد به خیلی از شعرها و گفته‌ها و نوشته‌ها؛ در وقتی که دشمن و بعضی از دوستهای نادان سعی می‌کنند فضاها را تیره و تار جلوه بدهند، می‌گویند اگر هوش و گوشی وجود دارد، اینجا پنجره‌ها باز است. اینها خیلی نکات مهمّی است.

راه‌نوا- از ویژگی‌ انسان‌های‌ بزرگ تلاش برای شکوفایی استعداد دیگران و کمک به آن‌ها برای پیشرفت و موفقیت است. انسانی که مانع پیشرفت دیگران نمی‌شود و سعی بر موفقیت‌شان نیز دارد، به نوعی امتداد اندیشه‌‌ و عقاید خود را در دیگران جستجو می‌کند و با کمک به دیگران سعی در جاودان کردن خود دارد و موفقیت دیگران را موفقیت خود می‌داند. این موضوع در حوزه‌ی شعر بسیار مهم است و شاعران جوانی که در دامان پیشکسوتان این عرصه پرورده می‌شوند، ادامه دهنده‌ی راه اساتید خود می‌شوند و با خلق آثار درخشان، بر ارزش معلمشان می‌افزایند و آن‌ها را عزت بیشتری می‌بخشند. یکی از بزرگان عرصه‌ی شعر و ادب که علاوه بر خلق اشعار ناب و زیبا در امر پرورش استعدادهای درخشان حوزه‌‌‌ی شعر نقش بسزایی داشته است، استاد مشفق کاشانی می‌باشد و نام ایشان در تاریخ ادبیات ما علاوه بر یک شاعر بزرگ، به عنوان معلمی توانمند و مشوّق شاعران به یادگار خواهد ماند.

عباس کی‌منش سال ۱۳۰۴ در کاشان متولد شد. او پس از پایان تحصیلات مقدماتی راهی تهران شد و تحصیلات خود را تا دریافت فوق لیسانس در رشته‌ی حسابداری و بودجه ادامه داد. وی از دوران کودکی استعدادش در شعر را به نمایش گذاشت و با راهنمایی‌های مادرش توانست جدی‌تر آن را دنبال کند و به مطالعه آثار شاعران بزرگ بپردازد. با گسترش فعالیت‌های شعری‌اش، تخلص «مشفق» را برای خود برگزید و به دلیل اصالت کاشانی‌اش با نام «مشفق کاشانی» در جامعه‌ی ادبی شناخته شد. اشعار مشفق تلفیقی از اندیشه و عواطف در ظرف شعر کلاسیک است و با وجود اینکه زبان و فرم اشعار وی غالبا سنتی است، اما مضامینی که در شعر استخدام می‌کند هیچگاه کهنه و تکراری نیستند. و البته همین نازک‌بینی و مضمون پردازی‌‌، رگه‌های سبک هندی را در اشعار او به نمایش می‌گذارد و هر چند واژگان قدیمی هستند اما نگاه به آن‌ها از زاویه‌ای جدید برای خواننده لذت بخش خواهد بود:

حکایت گل پرپر را ز باد فتنه چه می‌پرسی؟
که خون نوشته‌ی این قصّه، کتاب سرخ چمن دارد

به نرم پویی کشتیبان کسی ز حادثه ایمن نیست
حریر دامن این دریا هزار چین و شکن دارد

و یا:

سرگشته چون کبوتر گم کرده آشیان
الاّ به بام دوست نباشد نشست ما

با هر شکن که گشت به رخساره‌ام پدید
خطی نوشت چرخ ز راز شکست ما

گستره‌ی موضوعی اشعار مشفق کاشانی بسیار وسیع است و تجربه‌های موفقی در عرصه‌ی شعر ولایی، دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و ملی و.. دارد. در حوزه‌ی شعر عاشورایی مشفق اشعار بسیاری سروده است که سرآمد آن‌ها تضمینی زیبا از ۱۲ بند محتشم کاشانی است که به عنوان اولین مجموعه شعر آیینی از مشفق کاشانی با نام «صلای غم» منتشر شد.

از موج فتنه، چشم جهان غیرت یم است
و ز تند باد حادثه، پشت فلک خم است
دامان لاله شعله‌ور از اشک شبنم است
«باز این چه شورش است که در خلق عالم است
باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است»

در رهگذار عشق، چراغ امید نیست
در سر، هوای شادی و گفت و شنید نیست
زین ابر تیره، مهر درخشان پدید نیست
«گر خوانمش قیامت دنیا، بعید نیست
این رستخیز عام، که نامش محرم است»

رهبر انقلاب نیز در مورد شعر و شخصیت این استاد بزرگ و غزل‌سرای معاصر اینچنین می‌گوید:

«اولاً بسیار کار بجا و درستی انجام دادید که برای جناب آقای مشفق -شاعر عزیزمان- بزرگداشت گرفتید، نکوداشت گرفتید. یقیناً تقدیر و برجسته‌سازی شخصیّت و خصوصیّات برجستگان ما، کمک می‌کند به اینکه جوانان ما، کسانی که استعداد دارند و ظرفیّت دارند، بتوانند حرکت کنند و پیش بروند. وقتی از شاعر تمجید می‌شود، نفس این شاعرپرور است. شما می‌بینید، در دورانهای گذشته شعرای بزرگی که مورد تشویق و تمجید حکّام وقت قرار گرفتند، موجب شده که در همان مجموعه کسان زیادی شاعر و نکته‌پرداز و مضمون‌ساز به وجود بیاید؛ این چیز اساسی‌ای است. بنابراین تشویق شاعران بزرگ و برجسته کردن شخصیّت آنها کمک می‌کند به پیشرفت ادبیّات و شعر.

جناب آقای مشفق هم از شعرای خوب زمان ما هستند. بنده البتّه از قدیم با بعضی از اشعار ایشان -در مطبوعات و اینها- آشنا بودم و شخص ایشان را هم که از اوائل انقلاب به اتّفاق آقای حمید و مرحوم شاهرخی و اینها، مکرّر آقایان را زیارت می‌کردیم؛ از شعرهایشان می‌شنیدیم، استفاده می‌کردیم. و غزل ایشان، غزل پخته و مضمون دار و خوش اسلوبی است؛ یعنی یکی از غزل سرایان برجسته‌ی زمان ما جناب آقای مشفق هستند؛ بیشتر سبک عراقی – و در عین حال دارای مضمون، دارای الفاظ شسته‌رفته و پخته – غزل ایشان را تشکیل می‌دهد. حالا البتّه ایشان در فنون دیگر هم شعر می‌گویند، قصیده هم می‌گویند، قطعه هم می‌گویند، لکن غزل ایشان یک برجستگی ویژه‌ای دارد. در جلسات شعری‌ای که بنده در آنجاها حضور داشته‌ام و توانسته‌ام بشنوم از شعرها، شعر ایشان همیشه یک شیرینی و برجستگی و زیبایی خاصّی داشته. جا دارد که از ایشان حقیقتاً تشویق بشود.

علاوه بر جنبه‌ی شعری محض، دو خصوصیّت دیگر هم در آقای مشفق هست که قابل توجّه است: یکی اینکه شعر ایشان در خدمت هدفها قرار می‌گیرد؛ در خدمت هدفهای دینی و هدفهای انقلابی. از اوّل انقلاب – از قبل انقلاب هم شاید همین‌جور بوده؛ امّا آنچه من اطّلاع دارم در دوران انقلاب [است]- شعر ایشان، چه شعر مذهبی و به اصطلاح شعر آئینی‌ای که ایشان گفتند در مدایح و در موضوعات مربوط به ائمّه (علیهم السلام)، و چه شعرهایی که درباره‌ی مسائل انقلاب گفتند، همه‌ی اینها شعرهای مفید و اثرگذاری است. آن بیت اوّل همین غزلی که الان ایشان گفتند، به نظر من می‌ارزد به خیلی از شعرها و گفته‌ها و نوشته‌ها؛ در وقتی که دشمن و بعضی از دوستهای نادان سعی می‌کنند فضاها را تیره و تار جلوه بدهند، می‌گویند اگر هوش و گوشی وجود دارد، اینجا پنجره‌ها باز است. اینها خیلی نکات مهمّی است. در غزل ایشان همیشه در طول این زمانها آدم مشاهده می‌کند.

نکته‌ی دوّم شخصیّت خود ایشان است؛ ایشان یک انسان محترم و آراسته به اخلاق خوب، به رفتار خوب محسوب می‌شوند و ما در طول این حدود سی و چند سال که با ایشان آشنا هستیم و مرتبطیم و از ایشان شنیدیم و گاهی با ایشان نشست و برخاست کردیم، همیشه این رفتار را از ایشان ملاحظه کردیم.»

در طلیعه‌ی این نوشتار به معلم بودن استاد مشفق کاشانی اشاره شد. ایشان پس از فارق‌التحصیل شدن از دانشگاه تهران ۳۷ سال در آموزش و پرورش مشغول بود و بعدها هم به عنوان رییس هیات مدیره دفتر شعر جوان برای ارتقای شاعران جوان تلاش کرد. از نکات قابل توجه در طول سال‌های شاعری مشفق، می‌توان به دوستی‌اش با سهراب سپهری اشاره کرد و در واقع می‌توان مشفق کاشانی را نخستین راهنمای شعری سهراب نامید.

اشعار استاد مشفق کاشانی در بین قالب‌های شعر کلاسیک بیشتر به سمت غزل متمایل است هرچند در قالب‌های دیگری چون قصیده، مثنوی، چهارپاره، رباعی و… و حتی ترانه و تصنیف نیز اشعار زیبایی از ایشان به جای مانده است. «خاطرات»، «سرود زندگی»، «شراب آفتاب»، «آذرخش»، «آینه خیال»، «بهار سرخ سرود»، «هفت بند التهاب»، «نقشبندان غزل»، «انوار ۱۵ خرداد»، «خلوت انس»، «تصحیح دیوان حاج سلیمان صباحی بیدگلی»، «تذکره‌ی شاعران معاصر»، «راز مستان» و «کهکشان آبی» اشاره کرد.

به سوگ خویش نشستم شکسته حالی را
که درد چهره‌گشا گشت، دیر سالی را

بگو به ابر و مه و باد و آفتاب و فلک
که چاره‌ساز شوند این شکسته حالی را

درشت‌خوی من این بی‌قرار سنگ‌انداز
چو شیشه ریخت به هم، ساغر سفالی را

جهان بگشت و در این تنگنا فروماندم
که نیست نوبت پرواز خسته بالی را

ببین به دیده‌ی دریایی‌ام که می‌ریزد
ز غم به ساحل شب رشته‌ی لعالی را

مگر به تیر دعایی رسم به حضرت دوست
کمان عاطفه کردم قد هلالی را

خمار میکده بی‌خود ز خویشتن چه کند؟
خم شکسته و پیمانه‌های خالی را

از خاطره‌انگیزترین اشعار استاد مشفق کاشانی که به ترانه‌هایی زیبا تبدیل شدند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

ترانه‌ی «افسانه» با صدای علیرضا افتخاری از آلبوم افسانه