طنزپرداز نمی‌تواند به دور از معنویت، اخلاق و دغدغه قلم بزند

راه‌نوا-  امینی شاعر، کارشناس و پژوهشگر شعر و البته معلم خوبی در این حوزه است؛ البته به گفته خود او فرقی نمی‌کند که در کدام کسوت باشی، مهم این است که «مهربان» باشی.

 از امینی تاکنون آثار متعددی منتشر شده‌ است که بخشی از آنها به مقوله «طنز» می‌پردازد. در این حوزه او گاه در مقام پژوهشگر برآمده و به بررسی رگه‌های طنز در شعر بزرگان پرداخته و گاه مجموعه‌ای از سروده‌های طنز خود را منتشر کرده است. قرار است از این شاعر تا پایان سال دو مجموعه شعری جدید منتشر شود. «دکتربازی» یکی از این عناوین است که به همت انتشارات سپیده‌باوران در مشهد در دست انتشار قرار دارد.

عمده مضمون به کار رفته در سروده‌های «دکتربازی»، «اخلاق» است. وی با اشاره به این مجموعه جدید خود گفت: من سال گذشته دو کار پژوهشی در زمینه طنز انجام دادم که با عنوان «طنز در مثنوی» و «طنز در غزل‌های سعدی» منتشر شد. امسال هم اثری با عنوان «فستیوال خنجر» با رویکرد تعدادی از آثار شادروان سیدحسن حسینی منتشر شد. علاوه بر این، قرار است دو اثر دیگر با محوریت آثار طنز خودم با عنوان «نشر اکاذیب» و «دکتر بازی» از سوی انتشارات سپیده باوران منتشر خواهد شد. «دکتر بازی» بخشی از سروده‌های من در دو سه سال گذشته را شامل می‌شود که در قالب‌های موزون سروده شده‌اند. موضوعاتی که در این اشعار به آن پرداخته شده موضوعات مختلفی است که شامل مواردی چون اخلاق، رفتارهای اجتماعی و انسانی می‌شود و کمتر به موضوعاتی از جنس سیاسی پرداخته شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا در میان موضوعات مختلف ترجیح دادید به مسائلی مانند «اخلاق» و «اجتماع» بپردازید، ادامه داد: فرق میان انسان‌ها ناشی از مسئله‌ای به نام «اخلاق» است؛ نه آنچه بر سر زبان‌ها جاری است یا در میان افکار انسان‌ها وجود دارد. پیامبر اکرم(ص) علت بعثت خود را تکمیل مکارم اخلاق عنوان کرده‌اند. مهم این است که چه اخلاقی از انسان بروز می‌کند. از رسول‌الله(ص) پرسیدند که دین چیست؟ فرمودند که «حسن خلق».  از حسن خلق می‌شود فهمید که کسی دین دارد یا نه، به روز قیامت اعتقاد دارد یا خیر. هر چه ما می‌کنیم، برای کمال اخلاقی در حوزه‌های مختلف از جمله سیاست، اقتصاد، فرهنگ و … است، اما متأسفانه امروزه این سیاست و اقتصاد است که به جای اخلاق تیتر یک روزنامه‌های ماست. کسی به اخلاق و حسن خلق اعتنا ندارد و حتی گاه مسائلی مانند دروغگویی، غیبت و… را عیب هم نمی‌دانند، بلکه آن را به عنوان یکی از مؤلفه‌های مدیریت عنوان می‌کنند.

شاعر «دکتربازی» یادآور شد: تمام هدفم این است که در این کتاب یادآوری کنم که اگر می‌گوییم شیعه هستیم، اگر می‌گوییم انقلابی هستیم و مقید به دین، باید در وهله نخست ملتزم به اخلاق باشیم. طنزپرداز قصد آزار کسی را ندارد، در کنار مردم است و می‌خواهد تنها یادآوری کند که ما آدم‌های معمولی هستیم که در کنار محاسن باید به معایب خودمان هم نگاه کنیم.

امینی در ادامه به بررسی وضعیت طنز در سال‌های اخیر پرداخت و افزود: طنز در حال حاضر از وضعیت خوبی در کشور برخوردار است. این وضعیت هم از منظر کمی و هم از حیث کیفی قابل رؤیت است. بسیاری از شاعران طنز را جدی گرفتند؛ هر چند وضعیت مطبوعات طنز چندان مطلوب نیست، اما در حوزه کتاب این وضعیت مطلوب است. اما در این میان اشکال بزرگی هم وجود دارد  و آن این است که در گذشته طنز با شوخی و فکاهی یکی دانسته می‌شد. تصور غالب این بود که طنز زنگ تفریح است. به عبارت دیگر، شوخی و خنده نسبتی با طنز داشت،‌اما الآن این رویه پسندیده نیست و مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. امروزه متأسفانه در نظر برخی «طنز» مرادف است با بداخلاقی و تندخویی و عصبانیت که البته این نیز از گذرگاه جدال‌های سیاسی وارد این حوزه شده است.

وی ادامه داد: بعد از شهریور سال 20 که هرج و مرج بود، این رویه دایر بود که از طنز برای فحاشی استفاده می‌کردند، متأسفانه در قلم برخی از دوستان نیز این رویه الآن نیز دیده می‌شود. به نظر من کسی که کار می‌کند بیش از آنکه طرفدار جناح سیاسی خاصی باشد، باید طرفدار معنویت باشد. طنزپرداز نمی‌تواند به دور از معنویت و اخلاق و بدون داشتن دغدغه در این زمینه، قلم بزند و بنویسد. نکته پر اهمیت دیگر در این زمینه این است که چرا آقایانی که سرنخ فرهنگ در دست آنها است، نسبت به طنز آستانه تحمل پایینی دارند؟ تأثیر این نوع رویکرد در تعطیلی ستون‌های طنز مجلات طنز قابل رؤیت است.

امینی همچنین در ادامه در پاسخ به این پرسش که چرا طنز در سال‌های اخیر نسبت به گذشته رشد چشمگیری داشته است، گفت: دلیل این امر در زحماتی می‌‌دانم که بزرگانی مانند شادروان عمران صلاحی و صابری انجام داده‌اند و برای ما به یادگار گذاشته‌اند. این بزرگان تمام تلاش خود را برای پرورش نسل جدید گذاشتند که از دل آن خون دل خوردن‌ها اساتیدی مثل ناصر فیض، شهرام شکیبا و دیگران درآمدند. علاوه بر این، می‌توان سهم قابل توجهی از رشد این گونه را در پذیرش جامعه بدانیم. الآن بیش از 70 درصد جوانان ما سواد دانشگاهی دارند و همین امر هم درک و هم آستانه تحملشان را از طنز بالا می‌برد. حوصله‌مداری جوانان ما بیش از گذشته شده، اما در عین حال برخی از متولیان و مسئولان ما هستند که نتوانستند خود را همگام با پذیرش جامعه جلو ببرند و از طنز، به عنوان ادبیات دلسوزانه، بالا ببرند.

این کارشناس شعر در ادامه به نظر برخی مبنی بر رابطه فضای بسته با تولد شعر اشاره کرد و یادآور شد: این تصور نادرستی است که برخی دارند و گمان می‌کنند که جامعه‌ای که در فضای بسته‌ای به سر می‌برد، زمینه برای تولد طنز را بیش از دیگر دوران‌ها در خود دارد. فضای بسته نه تنها به طنز که به هیچ گونه ادبی و هنری اجازه تولد و بروز و ظهور نمی‌دهد. ضمن اینکه رشد طنز در جامعه لزوماً با حکومت در ارتباط نیست.

امینی همچنین در پایان یادآور شد: ائمه معصوم(ع) که انسان کاملی بودند، از طنز و شوخی استقبال می‌کردند، اما متأسفانه این نوع نگاه در برخی از افراد جامعه و حتی در دسته‌ای از مسئولان ما نیز دیده نمی‌شود. منتقدان به طنز باید بدانند که شاعر و نویسنده طنزپرداز قصد آزار کسی را ندارد و از سر دغدغه سخن می‌گوید.

«دکتر بازی» قرار است از سوی انتشارات سپیده‌باوران در دوره آتی نمایشگاه کتاب تهران منتشر و عرضه شود.