«شب و علی»؛ مثنوی زیبای شهریار برای امام علی

راه‌نوا- شهرتِ غزل «علی ای همای رحمت» سروده‎ی شاعر بزرگ معاصر محمدحسین بهجت تبریزی (شهریار) در ستایش امام علی (علیه‎السلام) به حدی است که مثنوی زیبای «شب و علی» او در شهادت امام علی، آنچنانکه باید و شاید مورد توجه قرار نمی‎گیرد. این نسبت به طور عمومی بین همه غزل‎ها و مثنوی‎های شهریار وجود دارد. یعنی اعتبار و شهرت بالای شهریار در غزل باعث می‎شود مثنوی‎ها _حتی مثنوی‎های موفق او_ کم‎تر مورد توجه قرار بگیرند.

مثنوی «شب و علی» از بهترین شعرهای تاریخ ادبیات پارسی با موضوع امام علی ابن‎ابی‎طالب است. شعری که با همه گمنامی‎اش شاید چیزی کم از مثنوی شاهکار مولوی در ستایش مولای متقیان یعنی «از علی آموز اخلاص عمل» نداشته باشد.

مثنوی «شب و علی» در حقیقت فصلی از منظومه‎ی «افسانه‎ی شب» شهریار است. «افسانه‎ی شب» طولانی‎ترین و از زیباترین مثنوی‎های شهریار است که شاعر در هر فصل آن به روایتی زیبا از شب می‎پردازد. به جز فصل «شب و علی» از دیگر فصل‎های این منظومه می‎توان به «هنرپیشه‎ی ماه»، «صحنه‎ی شب»، «سمفونی کوهستان»، «خاطرات شب» و «شب و شاعر» اشاره کرد.

نسخه‎ی صحیح و کامل شعر زیبای «علی و شب» را در ادامه می‎خوانید.

علی آن شیر خدا شاه عرب

الفتی داشته با این دل شب

شب ز اسرار علی آگاه است

دل شب محرم سرّالله است

شب علی دید و به نزدیکی دید

گر چه او نیز به تاریکی دید

شب شنفته‎ست مناجات علی

جوشش چشمه‎ی عشق ازلی

شاه را دیده به نوشینی خواب

روی بر سینه‎ی دیوار خراب

قلعه‎بانی که به قصر افلاک

سر دهد ناله‎ی زندانی خاک

اشک‎باری که چو شمع بیدار

می‎فشاند زر و می‎گرید زار

دردمندی که چو لب بگشاید

در و دیوار به زنهار آید

کلماتی چو دُر آویزه‎ی گوش

مسجد کوفه هنوزش مدهوش

فجر تا سینه‎ی آفاق شکافت

چشم بیدار علی خفته نیافت

روزه‎داری که به مهر اسحار

بشکند نان جوین در افطار

ناشناسی که به تاریکی شب

می برد شام یتیمان عرب

پادشاهی که به شب برقع‎پوش

می کشد بار گدایان بر دوش

تا نشد پردگی آن سرّ جلی

نشد افشا که علی بود علی

شاهبازی که به بال و پر راز

می‎کند در ابدیّت پرواز

شهسواری که به برق شمشیر

در دل شب بشکافد دل شیر

عشقبازی که هم‎آغوش خطر

خُفت در خوابگه پیغمبر

آن دمِ صبحِ قیامت‎تأثیر

حلقه‎ی در شد از او دامن‎گیر

دست در دامن مولا زد در

که علی بگذر و از ما مگذر

شال شه وا شد و دامن به گرو

زینبش دست به دامن که مرو

شال می‎بست و ندایی مبهم

که کمربند شهادت محکم

پیشوایی که ز شوق دیدار

می‎کند قاتل خود را بیدار

ماه محراب عبودیّت حق

سر به محراب عبادت منشق

می‎زند پس لب او کاسه‎ی شیر

می‎کند چشم اشارت به اسیر

چه اسیری که همان قاتل اوست

تو خدایی مگر ای دشمن‎دوست؟

در جهانی همه شور و همه شر

«ها علیٌ بشرٌ، کیف بشر»

کفن از گریه‎ی غسّال خجل

پیرهن از رخ وصّال خجل

شبروان، مست ولای تو علی

جان عالم به فدای تو علی

منبع: شهرستان ادب