رکن مهم هنر موسیقی مذهبی

راه‌نوا- مداحی و نوحه‌خوانی در استان اردبیل به ویژه در شهر اردبیل دارای مکتب خاصی است. قدرت این مکتب به قدری بالاست که در این شهر، قهوه‌خانه ویژه مداحان و ذاکران ایجاد شده است. نصب عکس نسل‌های قبل، استادان مشهور و بزرگان پیشکسوت در این قهوه خانه نشان‌دهنده تقدیر و یادکرد این بزرگان است که از سبک وزینی که ایجاد کرده‌اند نگهداری می‌کنند.

نگاهی به مکاتب نوحه‌خوانی منطقه اردبیل نشان می‌دهد که یکی از مراکز تأثیرگذار در نوع و شیوه مداحی کشور، مکتب ذاکرین اردبیل است. آنها درنوحه‌خوانی‌های ترکی، روش‌های خاص خود را دارند که زنده‌یاد استاد سلیم مؤذن‌زاده احاطه کاملی به آن داشت. استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی یکی از بهترین مؤذن‌های ایران بود؛ برادر ایشان مرحوم رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی نیز از چهره‌های مطرح مداحان و مؤذنان اسلامی بود؛ همچنین پسر استاد -ودود مؤذن‌زاده- نیز از صدای خوبی برخوردار و مداح بسیار قابلی بود. استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی دستگاه‌های موسیقی را بخوبی می‌شناخت و بر الحان ویژه ذاکری و مداحی و همچنین بر موضوعات و مدح‌ها اشراف بسیار خوبی داشت؛ به ویژه مدح‌های نوحه‌های کهن ترکی و فارسی.

ایشان در یکی از نوحه‌های معروف خود باعنوان «زینب زینب» لحن جدیدی ایجاد کردند که تم انقلابی داشت. در واقع با الهام از ملودی ماندگار و حماسی «الله‌الله» زینب زینب را خواندند. ایشان با توجه به متن این ترانه و ملودی‌اش، به ریزه‌کاری‌های حماسی و همچنین سجایای برین شخصیت حضرت زینب(س) و سیره ایشان توجه جدی داشته و بدون تردید علت ماندگاری آن نیز بوده است. در واقع انسانی ورزیده و آگاه روی این مسأله کار کرده و اندیشه و تفکری در پس این اثر تأثیرگذار وجود داشته است. جزئیات این ملودی بسیار زیبا در پاسخ به بیت‌های اصلی نوحه، پابیتی ایجاد کرده تا بتواند جای آن ملودی موسیقایی را پر کند و پاسخگوی کامل کار باشد و در قبال آن پاسخی که از مردم براساس آن موقعیت زمانی گرفته می‌شد، نشان می‌داد ایشان دقت و ظرافت بسیاری به این کار داشته و اندیشه کرده است. با این تفاسیر باید گفت بحث تألیف از اهمیت بسیاری برخوردار است و در رساله کنزالتحف و حتی در قرن ششم به این مهم اشاره شده که فن تألیف مربوط به ذاکران و مداحان است.

مداح یا ذاکر باید به لحن، ملودی و قرار گرفتن متن بر ملودی دقت لازم را داشته و آن را ایجاد کند. استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی دراین مورد از درک و علم موسیقایی بسیار بالایی برخوردار بود و توانست آثارماندگاری خلق کند.ایشان علاوه بر اثر ماندگار «زینب زینب» آثاری با موضوع انتظار، ولایت و همچنین در مورد امیرالمؤمنین علی(ع) اجرا کرده است که نشان می‌دهد ایشان ازچه تبحر خاصی در بحث موسیقایی برخوردار بود و بخوبی از آن بهره گرفته است.

خاندان استاد سلیم مؤذن‌زاده در اردبیل در موسیقی مذهبی ما مبدع سبک هستند و به نظر من دستگاه‌های فرهنگی کشورمان خصوصاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید سبک موسیقی مذهبی خانواده مؤذن‌زاده را به ثبت ملی برسانند. سبک و فرم‌هایی که آنها در اجرا و مداحی پدید آورده‌اند منحصر به فرد و منحصر به خودشان است و باید با نام خاندان مؤذن‌زاده اردبیلی ثبت شود. درگذشت ایشان را تسلیت می‌گویم و باید گفت هنر موسیقی مذهبی پایه مهم خود را ازدست داد وغیر تأسف حرف دیگری نمی‌توان زد.