بازاین چه شورش است که درخلق عالم است

راه‌نوا- با آغاز ماه محرم، فضای جامعه به رنگی دیگر در آمده و در بخش های مختلف، این دگرگونی کاملا به چشم می آید.

فضای موسیقی کشور نیز در ایام محرم تحت تاثیر این رویداد ویژه قرار می گیرد و روند معمول آن متوقف شده و متناسب با فضای کلی جامعه به سمت و سوی تولید و انتشار قطعات موسیقایی ویژه محرم گرایش پیدا می کند.

تا حدود دو دهه پیش در ایام محرم صرفا تعزیه خوانی، مدیحه‌سرایی، روضه خوانی، مرثیه خوانی و سایر سبک های سنتی عزاداری شنیده می شد ولی به تدریج موسیقی نیز با این ایام پیوند خورد و آواها و نواهای سوگواری شهدای کربلا از طریق موسیقی نیز تولید و ارائه گردید. اکنون مدت زمانی است که در ایام محرم، موسیقی هم به شکل پرنگ تر شنیده می شود و قطعات موسیقی با مضمون واقعه کربلا در قالب آلبوم و یا به صورت تک قطعه تولید و ارائه می گردد.

اما علاوه بر آثار رسمی، از 10 سال قبل و با گسترش نسبی اینترنت در سراسر کشور و البته دیجیتالی شدن موسیقی و آسان تر شدن فعالیت در این عرصه و به تبع آن ورود خواننده‌هایی تازه نفس در حوزه موسیقی پاپ، قطعات و آلبوم های متنوعی با محوریت حادثه کربلا با صدای این گونه خواننده ها در فضای مجازی تهیه، تولید و منتشر می شود و معمولا نیز هر سال تعداد این گونه آثار رو به افرایش است.

در واقع یک دهه است که ما در ایام محرم به ویژه دهه ابتدایی آن با آلبوم ها و قطعات گوناگون موسیقی با موضوع مورد نظر مواجه می شویم و موسیقی کشور به صورت کاملا خودجوش تحت تاثیر این واقعه عظیم مذهبی قرار می گیرد و این امر در حالی است که تولیدات انبوه موسیقایی تا قبل از این تاریخ عملا وجود نداشت و به ارائه چند تک قطعه در صدا و سیما و عرضه سالی یکی دو آلبوم از طریق وزارت ارشاد بسنده می شد.

اما تولید و انتشار تعداد فراوان قطعات موسیقی ویژه ماه محرم از چند منظر قابل تحلیل و بررسی است: برای مثال بخشی از جامعه موسیقی به محض فرارسیدن این ایام احساس وظیفه می کنند و اثر یا آثاری موسیقایی جهت زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهدای حادثه کربلا ارائه می نمایند، که نشان از اعتقاد قلبی آنان نسبت به این موضوع دارد. همچنین ارائه این آثار موجب می شود تا قشرهای جوان تر جامعه بدانند که موسیقی قابلیت این را دارد که در چنین موضوعاتی هم ارائه شود.

همچنین باید توجه داشته باشیم که موسیقی باید از دغدغه مردم سخن بگوید و قطعا یکی از مهم ترین دغدغه های مخاطبان، مضامین مذهبی و در بخش ایام سوگواری، ماه محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی است که در صدر توجه و ارادت مردم نسبت به آن قرار دارد و ابزار و هنر موسیقی می تواند از این موضوع ویژه هم سخن بگوید.

متاسفانه در اکثر قطعات موسیقی ویژه محرم که توسط خواننده های گمنام و تازه کار در فضای مجازی ارائه می شوند و هر سال نیز تعداد این آثار افزوده می گردد، نوعی آسان گیری محض در ساختار و مضمون مشاهده می شود. اغلب قطعات به لحاظ کلام در سطح نازلی قرار دارند و موسیقی بعضی از آثار تناسب لازم با موضوع مورد نظر را ندارد و حاصل آن تولید انبوه قطعات ضعیف و نازل در این بخش است که صرفا در فضای مجازی منتشر می شوند و این که واقعا چند نفر این آثار را می شنوند و در صورت شنیده شدن به چه میزان مورد توجه قرار می گیرند خود جای پرسش دارد.

در ضمن به دلیل اینکه هیچ گونه نظارتی بر روی این قطعات تولید شده وجود ندارد و خود این افراد پس از تولید به صورت مستقیم آن را در فضای مجازی جهت عرضه قرار می دهند و از هیچ فیلتر کارشناسانه ای عبور نکرده است، قطعا این امر موجب می شود بسیاری از آثار با وجود مشکلات فنی و محتوایی به صورت مستقیم در دسترس مخاطبان قرار گیرند که این بی واسطه بودن موجب بروز معایبی در این زمینه می شود و ممکن است برخی موارد در حوزه موسیقی عاشورایی به صورت تدریجی عرفی گردد که به هیچ وجه قابلیت پذیرش نخواهد داشت.

همچنین نکته دیگر درباره موسیقی ویژه محرم، تولید آلبوم ها در بخش رسمی و قانونی است. معظلی که طی این سال ها بارها مشاهده کرده ایم این است که برخی آلبوم ها در آخرین لحظات و در آستانه روزهای تاسوعا و عاشورا عرضه شده اند و یا بعد از اتمام عاشورا وارد بازار موسیقی شده اند که در واقع نبود برنامه ریزی مناسب و زمان سنجی مطلوب موجب شده است این محصولات موسیقایی در برخی مواقع اصلا شنیده نشوند و به نوعی سوخت گردند. در واقع بهترین زمان ارائه آلبوم های ویژه محرم اولین روز این ماه است.

حال علاوه بر زمان تولید و عرضه، دلایلی همچون ضعف ساختار و مضمون، تکرار، دنباله روی محصولات معروف پیشین و عدم خلاقیت و شناخت لازم نسبت به نغمه های عاشورایی موجب عدم توفیق اکثر این آلبوم ها در بازار موسیقی کشور می شود و اغلب آلبوم ها صرفا ارائه می شوند و نمی توانند حتی نظر مخاطبان را به صورت نسبی به سوی خود جلب نمایند. به همین دلیل طی دو دهه اخیر تعداد آلبوم های موسیقی قابل اعتنایی که با موضوع محرم منتشر شده اند، معدود می باشد.

در واقع تولید موسیقی به مناسبت ایام عزاداری، آن هم ویژه ماه محرم که همیشه در نزد مردم جایگاه و احترام خاصی داشته است امری دشوار و حساس است. اگر این کار توسط آن دسته از اهالی موسیقی شامل خواننده، اهنگساز، تنظیم کننده، شاعر و ترانه سرایانی صورت گیرد که هم در وهله اول اعتقاد و باور قلبی و راستین نسبت به این موضوع دارند و علاوه بر آن مطالعه و شناخت کافی از چگونگی حادث شدن واقعه عاشورا و پیش زمینه های آن را دارند و همچنین با آواها و نواهای مناطق مختلف کشور آشنا باشند و در ضمن خود آنان نیز به لحاظ موسیقایی در سطح خوبی قرار داشته باشند و بتوانند پیوند خوبی میان آن حادثه و امروز نیز برقرار سازند، آن گاه می توان اثر یا آثاری متناسب ماه های محرم و صفر به دور از عنصر تکرار، تولید و ارائه نمود که احتمالا مخاطبان نیز با آن ارتباط لازم را برقرار سازند.

ایام عزاداری شهادت امام حسین (ع) و یاران مظلومش مجال و فرصتی مناسب برای حضور در مراسم های سنتی عزاداری است و می توان در چنین مراسم هایی انواع مدیحه‌سرایی‌ها، سینه زنی ها، سوگواری ها، روضه خوانی، تعزیه خوانی ها و سایر مراسم کهن و اصیلی که در این بازه زمانی برگزار می شود را مشاهده نمود و پی به این نکته برد که گنجینه نغمه های عاشورایی چه قدر غنی و بکر است که طی قرن های متمادی سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل شده است و باید این مراسم ها و آواها و نواها به خوبی از طریق رسانه های جمعی به گوش همه مردم برسند و در ضمن اهالی موسیقی که قصد دارند قطعاتی با موضوع این ایام تولید نمایند می توانند با بهره گیری و برداشت صحیح از این گونه مراسم ها و آیین ها، آثاری موجه، شنیدنی و جذاب که نگاهی جدی و متفکرانه به فلسفه عاشورای حسینی نیز دارد خلق نمایند و با هنر موسیقی برخی از بخش های جامعه که بعضا شناختی بسیار محدود نسبت به این موضوع دارند را به این بخش از مراسم ها جذب نمایند؛ شاید آنان خود در ادامه به لایه های دیگر عاشورای حسینی هم برسند و آنگاه نگاهی جامع تر و کامل تر نسبت به این موضوع پیدا نمایند و با شناخت، آگاهی و تعمق بیشتر با ماه های محرم و صفر برخورد نمایند.