درد شعر امروز؛ عدم شناخت مخاطب‌ است

راه‌نوا-  احمد بابایی، شاعر و منتقد، در آستانه برگزاری سیزدهمین جشنواره شعر و داستان جوان سوره در گفت‌و‌گویی با اشاره به پیشرفت‌های شعر جوان گفت: به طور كلی شعر امروز در مقایسه با سال های دور‌تر و دهه‌های پیش، پیشرفت چشمگیری داشته است. این مسئله نباید از نظر منصفان دور بماند و بدان اقرار نكنند.

وی در ادامه به بررسی آسیب‌هایی كه متوجه شعر جوان است، پرداخت و تصریح كرد: یك آسیب بسیار ناپیدا و پنهان دامن شعر امروز را آلوده كرده كه متاسفانه هیچ توجهی هم بدان نمی‌شود.‌‌ همان آسیبی كه موجب شده است وضعیت عمومی شعر امروز با همه پیشرفت‌ها شكننده باشد. كه این شكنندگی اگر امروز هم به نظر نیاید در آینده دیده خواهد شد.

این منتقد یكی از مهم‌ترین آسیب‌های شعر امروز را مخاطب نشناسی دانست و گفت: اگر بخواهم با اولویت بندی آسیب‌ها را بیان كنم اولین اولویت با مخاطب نشناسی شعرای امروز است.

بابایی مخاطب در خصوص توجه شاعر به مخاطب گفت: شاعر و هر هنرمندی در حین خلق اثر خواه نا‌خواه به یك مخاطب توجه می‌كند. می‌شود این مخاطبین را در سه دسته تقسیم بندی كرد.

بابایی انواع مخاطب شعر را تقسیم بندی كرده و خاطرنشان كرد: یك مخاطب عموم مردم هستند. یك شاعری هست كه وقتی شعر می‌گوید به عموم مردم توجه می‌كند. یكی دیگر اما به مخاطب خاص، یعنی گروهی از مردم به معنای نخبگان و یا اهالی فكری خاص دوست دارد شعر بسراید. یك عده از شعرا هم هستند كه به مخاطب بیرونی توجهی ندارند و خودشان را مخاطب شعرشان می‌دانند.‌‌ همان عده كه می‌شود آن‌ها را در زمره طرف داران هنر برای هنر جا داد.

این شاعر در ادامه افزود: وقتی به مخاطب توجه می‌شود خواه نا‌خواه دو سوال به ذهن می‌آید: اینكه شاعر چه می‌گوید و آن چیزی كه می‌خواهد بیان كند را چگونه می‌گوید؟ این دو سوال می‌تواند عمق توجه به گروه‌های مخاطب را در نظر شاعر نشان دهد.

احمد بابایی با بررسی انواع مخاطب‌ها با توجه به دو سوالی كه مطرح كرد، گفت: وقتی شاعر به یك گروه خاص شعر می‌گوید در حقیقت درباره هم فكران خودش و از دغدغه‌های مشتركشان صحبت می‌كند. این لزوما به این معنا نیست كه‌ این دغدغه‌ها می‌تواند به دیگران هم سرایت كرده باشد. چنین شعری سرودن شاید دردسرهای كمتری برای شاعر داشته باشد. چون از یك دغدغه معلوم برای هم فكرانش صحبت می‌كند. ادبیات و طرز بیان و جوانب امر به هر حال برای مخاطب تا حدی روشن است.

وی در ادامه به مخاطب عموم اشاره كرده و گفت: اما عده ای می‌خواهند برای عموم مردم شعر بگویند؛ این در حالی است كه راضی كردن همه اقشار مردم عملا امكان پذیر نیست. بنابراین شعرایی كه می‌خواهند از گروه‌های مختلف جامعه مخاطب داشته باشند دقیقا مخاطب خود را شناسایی نكرده‌اند. در این حال شعر می‌سرایند و عده‌ای راضی و بسیاری ناراضی می‌شوند. همین مسئله موجب می‌شود كه شاعر دست به نوع آوری‌هایی مثلا در قالب و فرم و… بزند. در صورتی كه او مخاطب خود را نشناخته است.

این منتقد ادبی ادامه داد: بنابراین به نظر می‌رسد شعرایی كه می‌خواهند برای عموم مردم شعر بگویند به موضوع‌ها و دغدغه‌های فطری بشر توجه كنند تا مخاطب بتواند با آن‌ها ارتباط برقرار كند.

وی با اشاره به علل انحراف شعرا از مسیر اصلی مخاطب‌شناسی تصریح كرد: برخی از محافل شعری و اساتید و مراجع شعری در كشور ما وقتی به سوال‌هایی كه مطرح شد واقف نیستند شاعر جوان با استعداد را در اختیار گرفته و بعد از مدتی شاعری با ذهن محدود ارائه می‌دهند. چرا كه وقتی نمی‌توانند شعر برای عموم بگویند او را در مسیر جریان‌های خاص می‌اندازند تا برای حلقه‌ها و گروه‌های خاصی شعر بسرایند.

وی در ‌‌نهایت گفت: این اساتید و گروه‌ها معمولا با جریان‌های رسانه ای كه راه اندازی می‌كنند و در این حال شاعر تصور می‌كند كه واقعا مخاطب و خریدار دارد. در حالی كه این دقیقا برعكس واقعیت است.

منبع: پایگاه خبری حوزه‌هنری