مردم از فعالیت‌های هنری در زمینه مذهب استقبال می‌کنند
راه‌نوا – «وداع» نام کنسرتی است که دو سال گذشته در ماه محرم اجرا می‌شد. خواننده این کنسرت حسام الدین سراج بوده و تنظیم و رهبری ارکستر را محمد میرزمانی برعهده داشت. «وداع» کنسرتی مذهبی است که با اجرایش گوشه‌هایی از قدرتِ موسیقی مذهبی برای همگان آشکار شد.
این کنسرت نشان داد که موسیقی می‌تواند بهترین راه برای روایتِ واقعهٔ بزرگِ عاشورا باشد. وقتی ارکستری کنار هم جمع شوند و با اصولی علمی کارشان را انجام دهند و همه این‌ها در کنار احساسی لبریز شده از صدای سراج قرار گیرد؛ به طور حتم می‌تواند گوشه‌ای از واقعه‌ای بزرگ را برای مخاطب روایت کند.
مخاطب این کنسرت هم آرام می‌نشیند و با گوش جان نوای «وداع» را می‌شنود. مجموعهٔ «وداع» بر روی اشعاری از عثمان سامانی ساخته شده و آلبوم این اجرا نیز در سال‌های گذشته منتشر شده است.
«راز»، «آیینه عشق»، «باده الست»، «سرخیل مستان»، «وحدت عاشقانه»، «غریب آشنا»، «یک دل و یک یار»، «سرحق»، «عاشق کشی»، «ساز مستی»، «دستانسرا»، «شوخ شیرین»، «وداع»، «پریشانی» از اشعار عثمان سامانی و «غریبه» با شعر غلامرضا کافی و «گریه خون» با شعری از علیرضا قزوه و ابراهیم درویشی قطعاتی هستند در قالب آلبوم «وداع» منتشر شده است.
پای صحبت‌های محمد میرزمانی آهنگساز و رهبر ارکستر نشستیم تا از چگونگی اجرای کنسرت «وداع» در کنسرت امسال با خبر شویم و صحبت‌های او را درباره موسیقی مذهبی بشنویم و از نظر این آهنگساز را درباره نواهایی که در ماه محرم از کوچه و خیابان شنیده می‌شود، با خبر شویم.
میرزمانی تا اواخر سال 1389 مدیر کل تولید مرکز موسیقی صداوسیما بود و اوایل خرداد 1390 به عنوان مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد منصوب شد و اما در دی 1391 از سمت خود استعفا کرد. میرزمانی تا کنون چندین آلبوم را آهنگسازی کرده و موسیقی متن چندین فیلم سینمایی را هم ساخته است.
این آهنگساز تا کنون دو سال کاندیدای دریافت بهترین موسیقی متن در جشنواره فیلم فجر شده است؛ در پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر در سال 1365 برای موسیقی متن فیلم «دست نوشته‌ها» و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر در سال 1367 برای فیلم «دیده‌بان».
میرزمانی از سال 1369 تا 1372 رهبری ارکستر بزرگ صدا و سیما را عهده‌دار بوده است.
در ادامه صحبت‌های سید محمد میرزمانی درباره کنسرت وداع و موسیقی مذهبی را می‌خوانید.
امسال هم مانند دو سال گذشته به مناسبت ماه محرم کنسرت «وداع» را به روی صحنه می‌برید؟
دوستان ما در تلاش هستند که هماهنگی‌های لازم را ایجاد کنند تا در ماه صفر کنسرت «وداع» را به روی صحنه ببریم. مدیر برنامهٔ ما برای برگزاری این کنسرت در دو سال گذشته آقای تفرشی بوده و ایشان هم اکنون در حال پیگیری‌های لازم برای برگزاری این کنسرت هستند.
کنسرت «وداع» در سال‌های گذشته با ارکستری مستقل به روی صحنه می‌رفت. امسال ترکیب این ارکستر به چه صورتی خواهد بود؟
امسال هم کنسرت «وداع» با حضور همان ارکستر سال گذشته به روی صحنه می‌رود. کنسرت امسال نسبت به سال‌های گذشته تغیراتی دارد و یک قطعه از اجراهای پیشین حذف و قطعه‌ای تازه به اجرا اضافه می‌شود.
اگر ارکستر سمفونیک تهران فعال بود، تمایل به استفاده از این ارکستر برای اجرای کنسرتتان داشتید؟
نخستین باری که می‌خواستیم کنسرت «وداع» را به روی صحنه ببریم، ارکستر سمفونیک تهران فعالیت خود را داشت اما ما نخواستیم که از این ارکستر استفاده کنیم. ترجیج ما این بود که برای اجرای این کنسرت ارکستری مستقل تشکیل دهیم که امسال هم به همان شیوه سال‌های قبل عمل می‌کنیم.
خواننده این کنسرت هم مانند سال‌های گذشته حسام الدین سراج است. کمی درباره شکل گیری پروژهٔ «وداع» با آقای سراج برایمان بگویید.
حسام الدین سراج خواننده‌ای است که در اجرای آثار مذهبی و انقلابی سرآمد است و در این زمینه آثار فاخری را خوانده است. اواخر دههٔ هفتاد بود که سراج پیشنهاد کار بر روی اشعار عثمان سامانی را به من داد. ملودی‌ها را سراج ساخت و تنظیم‌ها را من انجام دادم و در نهایت نیز حاصل این همکاری در قالب آلبوم «وداع» منتشر شد.
اوضاع موسیقی مذهبی را چگونه می‌بینید؟ آیا حمایت‌هایی که در این بخش صورت می‌گیرد، مناسب است؟
متاسفانه کار در زمینه موسیقی‌های انقلابی و مذهبی بسیار اندک است و باید بیشتر در این زمینه فعالیت شود. بخش خصوصی در این بخش کمتر هزینه می‌کند چرا که سرمایه گذاری در این بخش بازگشت هزینه ندارد. مردم ما اعتقادهای مذهبی قدرتمندی دارند و از فعالیت‌های هنری در زمینه مذهب استقبال می‌کنند اما توقع ندارند که برای دیدن آثار مذهبی هزینه‌ای پرداخت کنند.
شب‌های محرم را ببینید که مردم چگونه با شور و اشتیاق در هیئت‌های عزاداری حاضر می‌شوند. این یک انتظار طبیعی است که مردم نمی‌خواهند برای حضور در تکیهٔ امام حسین (ع) پولی پرداخت کنند. برای انجام این فعالیت‌های هنری باید هزینه‌ها را دولت و ارگان‌های دیگر تامین کنند تا مردم با شور و اشتیاق در این فعالیت‌های هنریِ مذهبی شرکت کنند. کلا فعالیت‌های دولت برای سرمایه گزاری در بخش فرهنگ اندک است.
ساختن فیلم، ساختن یک سمفونی، اجرای یک تئا‌تر و هر فعالیت هنری مستلزم هزینه‌های سنگین است. ما باید در این زمینه سرمایه گذاری خود را افزایش دهیم. مجلس شورای اسلامی هم می‌تواند بای این فعالیت‌های فرهنگی بودجه‌ای خاص اختصاص دهد.
نخستین روزهای محرم در حال سپری شدن هستند و هر شب صدای عزاداران حسین (ع) در هیئت‌های مختلف به گوش می‌رسد. متاسفانه بسیاری از مداحانی که امروز در هیئت‌ها می‌خوانند و مداحی می‌کنند، با اصول این کار و شرایط نخستِ خواندن آشنا نیستند. به نظر شما چرا اجراهای مناسبی از مداحان شنیده نمی‌شود؟
متاسفانه در زمینه موسیقی الگوسازی و نمونه سازی انجام نشده است. زمانی بود که قطعه «کربلا منتظر ماست» پخش می‌شد و همه از روی این قطعه تقلید می‌کردند. این قطعه در آن زمان الگو بود. اما اکنون الگو و نمونه‌ای برای مداحان وجود ندارد. خودِ مداحان می‌دانند که سبکی در این زمنیه وجود ندارد و ما هم به خوبی با شنیدن مداحی‌ها می‌بینیم که در این آثار ملودی وجود ندارد.
همین مسئله موجب می‌شود که مداحان به سراغ موسیقی‌های وارداتی بروند و از چیزی تقلید کنند که متعلق به فرهنگ و هنر ما نیست و ریشه در ردیف موسیقی ما ندارد. آنچه امروز در مداحی ما شنیده می‌شود ملودی ایرانی ندارد. امیدوارم هم دوستانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند و هم دوستانی که در این زمنیه مسئولیت‌های دولتی دارند به این موارد بیشتر توجه کنند.
کسانی که در زمینه مداحی و موسیقی مذهبی مشغول فعالیت هستند باید بدانند که آنچه اجرا می‌کنند؛ آرام آرام در فرهنگ جامعه جا می‌افتد. اگر آنچه به عنوان مداحی ارائه می‌شود دارای اصول درستی نباشد به طور حتم سلیقه مردم به گونه‌ای نادرست هدایت می‌شود. حرکت فرهنگی مانند رودخانه‌ای خروشان است و نمی‌توان جلوی حرکتش را گرفت. اکنون انواع موسیقی‌های وارداتی، هنر موسیقی و حتی مداحی ما را تخریب کرده‌اند.
برای بالا بردن کیفیت مداحی‌ها و تطبیق آن‌ها را موسیقی ایرانی چه باید کرد. آیا ارگان‌های دولتی و دیگر ارگان‌ها باید وارد عمل شوند و یا اینکه خودِ مداحان به دنبال یادگیری اصول خوانندگی و موسیقی بروند؟
اصل این قضیه شخصی است. هر کسی که اکنون موسیقی‌دان شده و یا در هر هنر دیگری فعالیت می‌کند و موفقیت‌هایی به دست آورده، از روز نخست خودش علاقه‌مند بوده و پیگیری کرده است. همه این هنرمندان فعالیتشان را با آموختن آغاز کرده‌اند و سال‌های زیادی را به یاد گرفتن مشغول بوده‌اند.
کسانی که علاقه‌مند به مداحی هستند پیش از اینکه میکروفن به دست بگیرند و در هیئت‌های عزاداری به عنوان مداح حاضر شوند، باید شاگردی کنند. متاسفانه فرهنگ شاگردی در میان جوانان ما کمرنگ شده است. متاسفانه کسانی که اطلاعات محدود دارند؛ خیلی زود وارد کارهای درشت می‌شوند که به طور حتم در این زمینه موفق نخواهند بود.
مداحانی که می‌خواهند اصول خوانندگی را بیاموزند، بهتر است که با آوازهای ایرانی آشنا شوند و یا اینکه آواز کلاسیک را دنبال کنند؟
هنر موسیقی برای ما دو نوع دارد؛ یا موسیقی کلاسیک غرب (جهانی) و یا موسیقی ایرانی است. خوشبختانه در هر دو موسیقی روی صداسازی و آواز کار کرده‌اند و مِتُدهای آموزشی خاص خود را دارند. این نیاز باید احساس شود تا کسی به دنبال آموزش برود. متاسفانه کسانی که وارد عرصه مداحی و یا تعزیه می‌شوند این نیاز را احساس نمی‌کنند که به دنبال آموزش بروند.
این روز‌ها که مسئولیت خاصی در دولت ندارید، بیشتر به چه کاری مشغول هستید؟
من بازنشسته شده‌ام و بیشتر کارهای شخصی و آهنگسازی‌های خودم را انجام می‌دهم.
اثر تازه‌ای در دست دارید که بخواهید منتشر کنید؟
قرار است با ناصر چشم آذر اجرایی مشترک داشته باشیم. تولید و کار‌شناسی و اخذ مجوز به طور حتم طول می‌کشد. شاید تا یک سال آینده این آلبوم را منتشر کنیم.
منبع: بی‌باک
نظرات