جانباز ی صبورم، سرشار از غرورم…

.

دوازدهم خردادماه ، مقارن با چهارم ماه شعبان مصادف با میلاد حضرت ابوالفضل (ع) است که به همین دلیل در تقویم این روز به عنوان روز جانباز نام گذاری شده است.
جانبازان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نقشی ارزنده در شکل گیری ، حفظ و تداوم نظام جمهوری اسلامی ایران داشته اند و به خصوص در سال های دفاع مقدس، بسیاری از هموطنانمان بر اثر حمله های صدامیان و کشورهای حامی وی دچار جراحتهایی جسمی و روانی شدند.
جانبازان یادگاران سال های دفاع مقدس هستند و اگر چه به دلیل آسیب هایی که در طی سال های جنگ تحمیلی دیده اند نسبت به سایر مردم از وضعیت جسمانی دشوارتری برخوردارند ولی با صبوری و ایمان خود به زندگی ادامه می دهند. همچنین بخشی از جانبازان نیز طی سال های پس از جنگ هشت ساله تحمیلی بر اثر شدت جراحات ، به یاران شهید خود پیوسته اند و هنوز هم هر چند روز یک بار خبر عروج یکی از یادگاران آن سال ها را می شنویم.

.

***

.

از آغاز سال های دفاع مقدس ، موسیقی نیز همپای این رویداد ویژه وارد کارزار شد و این چنین بود که برای نخستین بار در تاریخ موسیقی ایران ، گونه موسیقی دفاع مقدس متولد گشت.
به تدریج با افزایش تعداد مجروحان حاصل از جنگ تحمیلی ، اشعاری درباره آنان که با عنوان جانباز نامیده می شدند خلق شد و سپس قطعات موسیقی با این مضمون نیز تولید و منتشر گردید. به خصوص بعد از پایان جنگ تا به امروز قطعاتی موسیقایی درباره جانبازان تهیه ، تولید و ارائه شده است که در ادامه به ده قطعه شاخص پرداخته ایم و در انتها بخشی از قطعات موسیقی با موضوع جانبازان را صرفا معرفی کرده ایم:

.
1.«سرو آزاد»: حسن فداییان
جانبازی صبورم ، سرشار از غرورم

.

……………….
.

حوالی نیمه دهه هفتاد بود که حسن فداییان ، خواننده معروف شمالی که در عرصه موسیقی محلی و سنتی ، آن سال ها به صورت پرکار مشغول به فعالیت بود، قطعه ای با عنوان “سرو آزاد” را در فرم تصنیف و در آواز دشتی و با همراهی ارکستراجرا کرد. ملودی این اثر توسط حمید شاهنگیان ساخته شد؛ ملودی سازی که در بحبوحه انقلاب ، قطعات موسیقی متعددی را به صورت زیرزمینی تولید و عرضه کرده بود و چهره ای شاخص در عرصه موسیقی انقلابی محسوب می شد. همچنین شاعر این اثر مجتبی کاشانی بود.
این قطعه ارکسترال با فضایی ایرانی ، یکی از شاخص ترین آثار موسیقی است که درباره جانبازان تا کنون ساخته شده است.
یادآور می شود، سال های دهه هفتاد وقتی ورزشکاران جانباز در رقابتهای پارالمپیک و جهانی صاحب افتخار و دریافت مدال می شدند، معمولا این اثر از صدا و سیما پخش می شد و اگر چه طی این سال ها دیگر به ندرت سرو آزاد را از رسانه ها شنیده ایم ولی این قطعه شنیدنی هنوز در ذهن مخاطبان به خوبی ثبت و ضبط شده است.
بخش هایی از شعر سرو آزاد:
من سروی آزادم ، سربلندم سراپا / موجی بی پروایم ، از من عزم دریا / من ابرم بارانم ، اشک آسمانم / می بارم می جوشم ، چون چشمه زهر جا / جانبازی صبورم ، سرشار از غرورم ، پیکم پیک نورم/ پیغام شهیدان ، جاری در وجودم ، پیدا در حضورم/ جانبازم سرشار از ، عشقی پاک و پویا ، می تابد خورشیدِ عشقم از افقها / در راه معبودم ، جان را هدیه کردم ، اما از وصل او ، دورم ای دریغا / یاد و عشق رهبر ، غوغا می کند در قلب مهربانم / می آرد به صحنه ، این روح توانا ، جسم ناتوانم …
.

***

.

2.«آلبوم علمدار»: محمد گلریز، حسن فداییان، بیژن خاوری ، حمید غلامعلی و محمد اصفهانی

.

………………………….

.
.

میانه دهه 80 شرکت سروش آلبومی با عنوان “علمدار” را منتشر ساخت. در این مجموعه موسیقایی قطعاتی درباره حضرت عباس(ع) و همچنین جانبازان سال های دفاع مقدس اجرا شده بود.
قطعه های قله های استقامت ، روح اهورایی ، نسیم نام تو ، حریم عشق ، آمدی اما ، سرو آزاد و جانباز از جمله کارهایی بودند که در این آلبوم در وصف جانبازان اجرا شده اند.
گفتنی است، در این آلبوم حمید غلامعلی اجرا کننده 3 قطعه بود و محمد گلریز، حسن فداییان و بیژن خاوری هر کدام 2 اثر را خوانده بودند و در ضمن یک قطعه با صدای محمد اصفهانی اجرا شده بود.
موسیقی آلبوم علمدار توسط علی رحیمیان ، علی رییس فرشید ، سعید محمدی مطلق ، محمدرضا عقیلی ، فرهاد برنجان ، حمید شاهنگیان ، محمد میرزمانی و محمد اصفهانی ساخته شده بود.
اشعار این آلبوم هم سروده حمید سبزواری، محمود شاهرخی ، حبیب چایچیان (حسان) ، عباس براتی پور، قاسم سیاره ، ساعد باقری ، قادر طهماسبی ، پروین معظمی ، مجتبی کاشانی و سهیل محمودی بود.
آلبوم علمدار که حاوی 10 قطعه با کلام می باشد مجموعه ای منتخب از آثار موسیقایی است که در دهه 70 در واحد موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما تولید شده بودند و در ساختارهای موسیقی سنتی ایرانی ، ارکسترال و پاپ اجرا شده اند.

.

***

.
3.«سربلند» : ناصر عبداللهی
گواهی بخواهید: اینک گواه ، همین زخم هایی که نشمرده ایم

.

………………………………………

.

.
“سربلند” یکی از شاخص ترین اشعار قیصر امین پور است؛ قطعه ای تاثیرگذار و فخیم که شرح حال جانبازان سال های دفاع مقدس است.
این شعر ماندگار در سال 1379 توسط ناصرعبداللهی ، خواننده شاخص پاپ در آلبوم دوستت دارم اجرا و منتشر شد. عبداللهی با مهارت هر چه تمام تر ملودی این اثر را ساخت و خود نیز آن را تنظیم نمود. صدای تکرار نشدنی ناصریا با آن لحن محزون و متفاوت به خوبی معنا و مفهوم کلام را به مخاطب منتقل می سازد و در کارنامه موسیقایی خواننده به عنوان یکی از شاخص ترین آثار ثبت شده است.همچنین در بخشی از این قطعه پرویز پرستویی به دکلمه برخی ابیات پرداخته است.
خواننده با آن صدای اسثنایی خود این چنین می خواند:
سراپا اگر زرد و پژمرده ایم ، ولی دل به پاییز نسپرده ایم/ چو گلدان خالی لب پنجره ، پر از خاطرات ترک خورده ایم / اگر داغ دل بود ما دیده ایم ، اگر خون دل بود ما خورده ایم / اگر دل دلیل است ما آورده ایم ، اگر داغ شرط است ما برده ایم و …

.
***
.
4.«کبوتر» : فریدون آسرایی
چقد اینجا می خوری، خونِ جگر- کبوتر عصات و بنداز و بپر…

.

 .

………………….

.
.

فریدون آسرایی ، خواننده مطرح پاپ در سال 1382 در قالب آلبوم غریبه قطعه ای اجرا کرد که “کبوتر” نام داشت. این اثر که توسط خود آسرایی ملودی سازی شد و بهروز صفاریان آن را تنظیم نمود ، سروده عبداالجبار کاکایی است.
قطعه به لحاظ مضمون از فضایی انتقادی برخوردار است و شرح حال جانبازی است که در آستانه شهادت قرار دارد. این قطعه تاثیرگذار یکی از بهترین نمونه های اجرا شده با این مضمون است و خود خواننده نیز این اثر را بهترین قطعه در کارنامه کاری اش می داند.
خواننده با اجرای احساسی خود به نحو احسن از عهده این کار برآمده است و موسیقی خوبی نیز متناسب با این ترانه خلق شده است. گفتنی است، موزیک ویدیویی نیز سال 84 برای این اثر تولید شد که در مجموع اثر قابل اعتنایی بود.
خواننده اجرای قطعه کبوتر را متاثر از تماشای فیلم سینمایی آژانس شیشه ای می داند.
بخشی از این ترانه :
اما تو، چترت رو بستی، کبوتر ، زیرِ بارونا، نشستی کبوتر / رفتی و سنگا شکستن، بالِت و ، اومدی، هیچکی نپرسید حالت و / بعضیا دشمنای خونی شدن ، بعضیا غولِ بیابونی شدن/ بعضیا، میگن که بارون کدومه ، بوی نم، شرشرِ ناودون کدومه / دیدی آسمون خراب شد سرِ ما، غصه شد وصله ی بال و پَر ما / حالا تو سایه نشینی مثلِ من، خوابای ابری می بینی مثلِ من

.

***

.

5.«آذرخش»: نیما مسیحا
تو کوه استواری ، تو گیر و دار کولاک ، یه آذرخش پاکی ، که پا گذاشته رو خاک

.

…………….

.

نیما مسیحا ، خواننده توانمند پاپ – کلاسیک در سال 1386 به سفارش بنیاد شهید قطعه “آذرخش” را اجرا کرد. این اثر با ترانه ای سروده بابک صحرایی و ملودی سازی و تنظیم حمیرضا یراقچیان ساخته و اجرا شده است. اثر در فضای موسیقی پاپ خلق شده و خواننده با صدای قدرتمند خود از وضعیت جانبازان می خواند.
بخشی از ترانه آذرخش :
کجای بغض خورشید چشماتو جا گذاشتی، وقتی واسه رسیدن دیگه نفس نداشتی/ پرواز که نشون مرگ چکاوکا نیست ،هیچ وقت زمین رها از بغض مترسکا نیست/ دستی اگه نداری برای لمس بارون ، پاهات اگه غریبن با غربت خیابون/ تمام خستگیتو به من به عشق بسپار ، تا وارث تو باشم حتی برای یک بار/ از سالهای غرق فریاد و آتش و دود ، مدیون شونه هاتم که جون پناه من بود/ پرپر شدی که توفان بهارمو نگیره ، خورشید آرزوهام به دست شب نمیره

.

***

.
6.«دریا روی ویلچر»: میلاد رحیمی
باورت میشه که دریا جا میشه روی یه ویلچر
.
و
.
7.«سایه میشم» : میلاد رحیمی
-مسلمونا مسلمونی ، مسلمونا مسلمونی

.

……………………………………..

.

.
میلاد رحیمی ، خواننده جوان و فکور موسیقی پاپ قطعات “دریا روی ویلچر” و “سایه میشم” را درباره جانبازان اجرا کرده است.
صدای تاثیرگذار این خواننده بسیار مناسب اجرای آثار موسیقی ارزشی است. وی در این دو قطعه نیز با بهره گیری از کلام مناسب و موسیقی درخور این فضا و مفهوم و محتوا ، با همکاری چند تن از هنرمندان دو اثر شنیدنی را خلق نموده است.
ترانه سرای دریا روی ویلچر یغما گل رویی است و ملودی آن توسط میلاد رحیمی ساخته شده و تنظیم اثر بر عهده علی موثقی بوده است. این قطعه سال 1386 اجرا شده است.
بخشی از ترانه دریا روی ویلچر:
اگه گفتی کیه که میدوه اما پا نداره؟، اگه گفتی کیه که حتی بدونِ چشم می بینه؟ / بگو کی آغوشش امنِ اگه دستاشُ بریدن؟ ، کی گلوشُ سَم سوزونده تا صداش به دل بشینه؟/ کی سکوتش خودِ نعره اس؟ کی دلش آتشفشونه؟،کیه که برقِ نگاهش، چشمِ شب رُ می سوزونه؟/ کی نمی تونه که دستی بکشه رو سرِ بچه اش؟ ،کیه که گلایه هاشُ حتی آینه نمی دونه؟/ تنها اونه که به زخماش، شب و روز دخیل می بنده ،دیگه خو کرده به سرفه، به تب و سمِ کشنده /از رو اسب افتاده اما، اصلِ رؤیاهاشُ داره
، شونه هاش خم شدن اما، اون هنوزم سربلنده

.

***
.

همچنین میلاد رحیمی قطعه تاثیرگذار دیگری با عنوان “سایه میشم” را در سال 1388 اجرا کرد. این اثر توسط میلاد رحیمی ملودی سازی شده و علی موثقی آن را تنظیم نموده است و همچنین ترانه سرای آن عبدالجبار کاکایی است. این اثر به شکل موزیک ویدیو نیز ساخته شده است.
در بخشی از این ترانه می شنویم:
سایه می شم سایه می شم سایه که آزار نداره ، آسته میاد آسته می ره با هیچکسی کار نداره/ تو دشت بی آب و علف آخر سر می شم تلف ، دور و برم بیابونه چیزی بجز خار نداره / می خوام سکوتو بشکنم اما صدام در نمیاد ، سرو به دیوار بزنم اینجا که دیوار نداره/ با چه زبون بهت بگم تنهایی آتیشم زده ، هیچکی سراغم نمی یاد هیچکی باهام کار نداره / مسلمونا مسلمونی مسلمونا مسلمونی ، اینجا ولی مسلمونی دیگه خریدار نداره

.
***

.
8.«زخمهای ماندگار»: علیرضا عصار
مهدی موعود اینک زیر تابوت آمده…

.

.

.
علیرضا عصار، خواننده معتبر پاپ در 1390آلبومی با عنوان” بازی عوض شده” را اجرا نمود که تمام قطعات آن با موضوع دفاع مقدس تهیه شده اند. یکی از قطعات این مجموعه زخم های ماندگار ( برادر) نام دارد که توسط عصار ملودی سازی شده است و فواد حجازی آن را تنظیم نموده است. این قطعه که وصف روزهای پایانی زندگی جانبازان شیمیایی است جزو قطعات قابل تامل و تاثیرگذاری است که تا کنون با این موضوع اجرا شده است. ترانه در بخش هایی لحنی انتقادی و بعضا کنایه ای پیدا می کند و در بیت آخر شکل تکان دهنده ای به خود می گیرد.
در ترانه این اثر می شنویم:

در هجوم گرگها بره دریده می شود
زخمهای ماندگارت را برادر حفظ کن
تا شهادت فاصله یک گام قسمت را ببین
صندلی چرخدارت را برادر حفظ کن
مین و خمپاره به جسم و جان تو بوسه زدند
این نشان افتخارت را برادر حفظ کن
درد ترکش در تنت به مغز استخوان رسید
تو غرور کوهسارت را را برادر حفظ کن
بر ترازویی اگر حق تو را ناحق گرفت
اعتقاد ذولفقارت را برادر حفظ کن
هر که نان از اسم تو خورد و تو را تنها گذاشت
تو خدای روزگارت را برادر حفظ کن
گریه های تو به گوش حضرت حق می رسند
خنده های طعنه دارت را برادر حفظ کن
رمز حمله یا علی ولفجر را لبیک گو
ما پیاده تو سوارت را برادر حفظ کن
مردهای شیمیایی فتح خیبر کرده اند
شانه های اقتدارت را برادر حفظ کن
مهدی موعود اینک زیر تابوت آمده
ما بریدیم انتظارت را برادر حفظ کن
.
***
.
9.نگهبان دریا : امیر حسین مدرس
کی می تونه بفهمه با کدوم روز ، یه دریا رو تو کوچه غسل می ن

.

……….

.

.
سال 1392 قطعه ای با عنوان “نگهبان دریا” با صدای امیرحسین مدرس ، هنرمند عرصه تصویر و البته صدا منتشر شد. این قطعه که توسط محمدرضا چراغعلی ملودی سازی و تنظیم شده است ، سروده ای مشترک و قابل تحسین از حسین متولیان و حسین سلیمانی دارد و مصطفی صابر خراسانی در بخش پایانی آن به دکلمه بخشی از ترانه می پردازد.
این ترانه درباره جانبازان اعصاب و روان است و جزو اولین قطعات موسیقی است که درباره جانبازانی با این وضعیت سروده شده است و از جمله کارهای قابل تامل و تاثیرگذار در این عرصه محسوب می شود. فضای روایی و واقع گونه این ترانه آن را به اثری شنیدنی مبدل ساخته است.
متن کامل ترانه نگهبان دریا:
بابا شغلش نگهبانی دریاس ، ولی فانوس دریایی نداره
رفیق موجِ و طوفان و سخره، میون آدما جایی نداره
بابا ماهه، یکی می گفت بابات ، هنوزم توی ماهش تیر داره
تموم موجای دریا گواهن، بابا یه روح ماهیگیر داره
شمار موجا تو دستای اونه، یه موج از دست بابا در نرفته
میگن با شهر ما خیلی غریبه س، می گن از جبهه اون ور تر نرفته
همونایی که از دریا گذشتن ، میگن کشتی بابا گیر کرده
بابا صخره س که می ره موج بازی ، دل بابا تو موجا گیر کرده
به جای تور و و موج و تنگ و ماهی ، واسه دریا ببین تابوت چیدن
کی می تونه بفهمه با کدوم روز ، یه دریا رو تو کوچه غسل می ن
می ترسن تو شب تشییع دریا ، بابا موجاش دنیا رو بگیره
یه دریا موج داره توی سینه ش، می ترسن زلزله ما رو بگیره
نبین دریا نشینا گوشه گیرن، یه عالم خاطره از اوج دارن
یه افسانه س تو شهر ما که می گه، نگهبانای دریا موج دارن
.

***
.
10.«بابای بی درصد و مُهر»: ایلیا منفرد

بی دست و پا منم نه تو ، با چشمت از رفتن نخون

.

…………………………………

.

ایلیا منفرد، خواننده توانای پاپ سال 1392 قطعه ای با عنوان “بابای بی درصد و مهر” را با صدای خود منتشر کرد. این قطعه در روزهایی تولید و ارائه گشت که پدر این خواننده امیر سرتیب جانبازرضا منفرد به دلیل عارضه شیمیایی در وضعیت کما به سر می برد. خواننده که خود ترانه این اثر را سروده بود بر این اساس وضعیت پدر خود را با نگاهی انتقادی به جامعه سرود و در فضای پاپ – راک اجرا کرد. اندکی بعد از انتشار این اثر پدر منفرد به شهادت رسید و اکنون این قطعه علاوه بر اینکه برای مخاطب کاری قابل اعتناست برای خواننده هم دارای جایگاه ویژه ای در کارنامه کاری او محسوب می شود. گفتنی است، ملودی و تنظیم این اثر هم توسط خود ایلیا منفرد خلق شده است.
متن کامل ترانه بابای بی درصد و مهر:

بی دست و پا منم نه تو ، دستت مدار خوبیاس
سرشار دردِ سرفه هات ، با گریه من پا به پاس
بابای لبخند و سکوت ، من از زمونه دلخورم
کم مونده تا پرواز تو ، تو هر نفس از تو پرم
دستتو دادی به خدا ، این بال و بارون به تو داد
قفله ولی پاهای من ، تو خاک بی بارون و باد
دنیای پرکینه ما ، اکسیژنش برات کمه
به تو بدهکارن ولی ، همه چی درهم برهمه
بی دست و پا منم نه تو ، با چشمت از رفتن نخون
من گیر این ویرونه هام ، پای تو سقف آسمون
بابای بی درصد و مهر ، لبخدنت اعجاز خداس
تو این هیاهوی غریب ، جای من و تو جابه جاس

.
***
.

سایر آثار:

طی سه دهه اخیر تعدادی قطعه موسیقی با کلام با صدای خواننده های پاپ و سنتی کشور با محوریت جانبازان دفاع مقدس تهیه ، تولید و منتشر شده است که در ادامه بخشی از این آثار را صرفا معرفی می کنیم:

ای جانباز ، دلیران جانباز(محمد گلریز) ، سوز عشق (حسین زمان) ، دلاور (خشایار اعتمادی) ، صبور زخمی (رضا طیبی) ، صدای زخمی (نادر اسماعیل زاده) ، عطر سنگر (شاهین آرین) ، سرو قامتان (محمد اسلامی) ، تصویرهای جاودان (فریبرز غفاری) ، آخرین قدم (حامد زمانی) ، غریبه (حسن صمدی) ، انتظار هجرت (فرامرز بهادرخان) ، شاپرک (علی خدایی)، در هوای عاشقی (حسن کشانی) و …

.
حرف آخر:

.
نکته قابل اعتنا درباره قطعات موسیقی اجرا شده با موضوع جانبازن تاکید بر مظلومیت و در عین حال صبوری این عزیزان است. جانبازان هشت سال دفاع مقدس جزو یادگاران زنده آن سال های حماسه و جان فشانی هستند و باید هنرمندان عرصه موسیقی با جدیت بیشتر و نگاه دقیقتر آثار موسیقی موفق و فاخری تولید و منتشر سازند تا هم تقدیری از این سلحشوران باشد و هم برای نسل های جنگ ندیده و کم سن و سالتر، آن سال ها را مجسم و بازآفرینی موسیقایی نمایند و در ضمن بر نقش ارزنده کسانی که از آنها به عنوان جانباز یاد می شود تاکید شود و هرگز این شهامت و از خود گذشتگی آنان با گذشت زمان کم رنگ نشود و مورد غلفت قرار نگیرد.
اگر چه تعدادی قطعه موسیقی طی سالیان اخیر دررابطه با موضوع مورد نظر منتشر شده است ولی به جز آلبوم علمدار، مجموعه ای دیگر درباره جانبازان عرضه نشده است و در این راستا باید مجموعه های موسیقایی بیشتری با موضوع جانبازان تهیه ، تولید و ارائه گردد.
با توجه به اینکه چند تن از خواننده های موسیقی کشور جزو جانبازان محسوب می شوند و همچنین برخی از خواننده های عرصه موسیقی نیز فرزند جانبازمی باشند پیشنهاد می شود از وجود این هنرمندان در آلبومی ویژه با موضوع جانبازان استفاده شود.
در پایان امیدواریم مسوولان موسیقی کشور ضمن جبران کم کاری های گذشته با نگاه جدی و حرفه ای به موضوع جانبازان در آینده ای نزدیک آلبوم هایی قابل اعتنا و فاخر را با محوریت جانبازان با صدای خواننده های توانمند تهیه و ارائه نمایند.

.