موسیقی انقلاب ، تنفس مصنوعی یا طبیعی ترین رفتار ممکن؟!

در ایام عمر انقلاب اسلامی ایران، شاهد تحولات شکلی و حتی بنیادین در همه زمینه های هنری از جمله موسیقی بوده ایم. هنر موسیقی به تبع انقلاب اسلامی ایران، گونه های جدید و متفاوتی عرضه کرده که تا حدودی وام دار شرایط اجتماعی سیاسی و برگرفته از آرمان های تولید شده در گفتمان انقلاب است. با کمی اغماض می توان در کنار ژانرها و گونه های موسیقی نظیر موسیقی نواحی، آیینی، کلاسیک، از گونه ای معین با عنوان موسیقی انقلاب یاد کرد. در این خصوص نکاتی اشاره می شود:

1.    بین موسیقی انقلاب و موسیقی انقلابی تفاوت هایی است:
به طور حتم موسیقی انقلاب و موسیقی انقلابی دارای تفاوت ها و شباهت هایی هستند. شاید بتوان موسیقی انقلاب را بیشتر تابع شرایط و بسترهای تاریخی اجتماعی دانس که در حوزه زمانی معین شکل می گیرد و قاعدتاً تاریخ تولید و انقضاء دارد و احتمالاً با فروکش کردن جریان انقلاب تقاضا نسبت به آن کاهش می یابد. اما موسیقی انقلابی آن گونه ای از موسیقی است که خود را از بستر زمان رهانیده و بیشتر در حوزه مطالبات و آرمانهای عدالتخواهانه و فطری بشر سخن می گوید و از این رو خود می تواند مولد حرکت ها و انگیزه های انقلابی باشد.

2.    نمونه های معروف موسیقی انقلاب:
همه ما به ویژه نسل جوان بلافاصله پس از شنیدن واژه موسیقی انقلاب نمونه های انقلابی این موسیقی در ذهنمان تداعی می شود. نمونه هایی که در دهه 40 و 50 ساخته شد و در دهه اول انقلاب با موسیقی دفاع مقدس به اوج خود رسید. نمونه هایی که برای نسل جوان مکرر در ایام الله دهه فجر در مدارس پخش شد و صدا و سیما از آن بهره برد. هنوز این نمونه ها حتی با آهنگ و ریتم خود در ذهن ما رژه می رود: ای الله تو پناهی بر ضعیفان یا الله؛ آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو؛ این پیروزی خجسته باد این پیروزی؛ 22 بهمن روز از خود گذشتن؛ شهید راه تو افتخار نام تو ماندگار؛ برخیزید برخزید.
این نوع موسیقی در سال های اخیر نیز صاحب تولیداتی بوده که در تاریخ این نوشتار دو موسیقی “گزینه های روی میز” و “مرگ بر آمریکا” به کامل ترین وجه این جریان را نمایندگی می کند.

3.    آیا موسیقی انقلاب صرفاً زبان اعتراض و عصیان است؟
اگرچه در مقاطعی موسیقی انقلاب بیشتر ابزاری بوده است برای اعتراض و نقد حاکمیت. ولیکن اصلی ترین جوهره این گونه موسیقی آن است که زبان و ضربان قلب مردم باشد. موسیقی انقلاب وسیله ای است برای انتقال مفاهیم عدالت طلبانه، حق طلبانه و انسانی مردم. از این روست که این گونه موسیقی در عموم کشورها به ویژه آن هایی که نظام سیاسی شان با انقلاب هایی روبرو شده است مشاهده می شود. از کشورهای آفریقایی گرفته تا آمریکای لاتین و این روزها در کشورهای عربی نظیر بحرین و لبنان و فلسطین. این نوع موسیقی به دنبال آن است که اندیشه های ژرف را با نُت به مخاطبان منتقل کند و از آنجا که زبان مشترک مردم جهان موسیقی است این هنر و این تلاش می تواند به سرعت فراگیر و در عرصه جهانی مشتری های هم زبان و غیر همزبان خود را بیابد.

4.    نسبت حاکمیت و مردم با موسیقی انقلاب
مصرف کنندگان این نوع موسیقی در وهله اول خود مردم هستند، اگرچه حاکمان نیز از مخاطبان اصلی این هنر می باشند. چرا که حاکمان می بایست مدافعان راستین آرمان های انسانی، فطری و الهی باشند و این نوع موسیقی یادآوران و مشوق های خوبی برای ایجاد این انگیزه در بدنه حاکمیت است. اما در حوزه تولید موسیقی های انقلابی تجربه نشان داده است که پیشگام و پیش قراول این نوع حرکت ها، مردم هستند تا آنجا که بخشی از این موسیقی ها در مقاطعی حتی توسط گروه های غیر رسمی، غیر حرفه ای و یا حتی زیرزمینی و با حداقل امکانات ساخته شده است و از آنجا که زبان دل مردم بوده، به سرعت در اجتماع پذیرفته و زمزمه شده و رسانه های عمومی ناچار شده اند آن را در ویترین اصلی خود قرار دهند.

5.    وابستگی زیاد موسیقی انقلاب به شعر و کلام
موسیقی انقلاب بیش از هرچیز از شعر و ادبیات ارتزاق می کند. این نوع موسیقی به دنبال انتقال مفاهیم و احساسات است. اگرچه خود موسیقی می تواند با تکنیک هایی بخشی از احساسات نظیر حماسه و انگیزه را به مخاطب منتقل کند ولی بخش اعظم مفاهیم صرفاً از طریق ادبیات و شعر منتقل می شود. از اینروست که به صورت تجربی شاهد بوده ایم که موسیقی هایی که زود در بین مردم پذیرفته شده و به اوج رسیده اند از شعر و متن قوی و قابل فهم برخوردار بوده اند. اگرچه عموماً اینگونه نبوده است که این اشعار توسط شاعران معروف و حتی حرفه ای سروده شده باشد. در این میان شعرهایی دیده می شود که حتی ممکن است توسط خود خواننده و یا یک انسان معمولی و حتی با رعایت حداقل قواعد شعری ادبی سروده شده باشد.

6.    نسبت مردم و موسیقی دان و خواننده
شاعر و خواننده و آهنگساز – این هرسه – در متن مردم زندگی می کنند. پس بایستی به دغدغه های مردم توجه ویژه داشته باشند و برای شناخت این دغدغه ها و آرمان ها از دو مؤلفه برخوردار باشند: 1- انگیزه و بینش دریافت آرمان ها 2- روش شناخت و استخراج آرمان ها. همیشه اینگونه نیست که آرمان ها و مطالبات واقعی مردم به صورت رو و نمادین طرح شود و هنرمند بایستی با تلاش و مجاهدت و با خبرگی تمام این نیازمندی های روحی را از لایه های عمیق استخراج کند و در بستر هنری شکوفا کند. اما خیلی وقت ها دیده می شود هنرمند بیش از آنکه نگاهی به جامعه داشته باشد سر در گریبان خود فرو برده و به تغزل های عاشقانه و شکست های عشقی خود و اعتراض ها و ناامیدی شخصی مشغول می شود و حتی ذائقه مخاطب را برای کالای تولیدی خود تخریب می کند.

7.    باید به موسیقی انقلاب بیشتر از هنرمند موسیقی انقلاب بها داد
این ادعا شاید قدری چالش بر انگیز و خطرناک بنماید. چرا که بار اصلی موسیقی بر دوش هنرمندان است و به هیچ عنوان نمی شود نخبگی و تلاش این گروه هنری را نادیده انگاشت و در نظامات تشویقی و رسانه ای آن ها را سانسور و یا حذف کرد. اما باید به یک نکته ظریف توجه ویژه داشت و آن اینکه تجربه نشان داده است برخی خود را با زیرکی فرصت طلبانه، وارد موسیقی انقلاب کرده و از شرایط اجتماعی بهره برده تا خود را در رسانه بالا بکشند اما ناگهان مسیر خود را جابجا کرده اند. ملایم تر از این اتفاق آن است که هنرمندانی به هر دلیل، کشش و تاب همراهی و همگامی با آرمان های انقلابی را ندارند و خود از بریدگان انقلاب می شوند. رسانه باید مراقبت ویژه داشته باشد تا بیشتر بر خود موسیقی انقلاب و مفاهیم آن فخرفروشی کند نه بر هنرمندان تولید کننده تا خدایی نکرده لغزش های احتمالی هنرمند منجر به افت موسیقی و دلزدگی مخاطبین نشود.

8.    موسیقی انقلاب ساختارهای مروج خود را لازم دارد.
این مطلب صحیح است که موسیقی انقلاب برآمده از مردم است اما در پیچیدگی های رسانه ای تبلیغی معاصر و نیز تلاش دست های پیدا و ناپیدایی که با لطائف الحیل می کوشند این گونه موسیقی از دسترس مخاطب دور بماند، باید جبهه انقلاب تدارکات ویژه ای برای ساختارسازی بومی خود را فراهم کند. ساختارسازی که از مرحله شناسایی استعدادهای این حوزه آغاز می شود تا مرحله تولید دانش و تکنیک تولید ادامه و به مرحله توزیع و بازخوردگیری از مخاطب خاتمه می یابد. این ساختارسازی اجزاء مختلفی دارد. از آموزشگاه ها تا متنون آموزشی گرفته تا استودیو ها و امکانات تولید تا جذب سرمایه گذاران، شبکه های توزیع، جشنواره ها و خلق رسانه های بومی.

9.    ضرورت اتاق فکر برای موسیقی انقلاب
شرایط زمانه این نکته را آموخته که دیگر کارهای موسیقیایی نمی تواند بدون تفکر و پیش بینی های لازم شانس چندانی برای موفقیت داشته باشند. از این رو به شدت موسیقی انقلاب نیازمند اتاق های فکری است که ابعاد مختلف این هنر را بشکافند و بررسی های راهبردی و کاربردی لازم را انجام دهد. اتاق فکری که بتواند برای هنرمند جبهه انقلاب تدارکات فکری معرفتی لازم را مهیا کرده و از او پشتیبانی کند.

10.    موسیقی انقلاب نیاز به تنفس مصنوعی ندارد
موسیقی انقلاب طبیعی ترین رفتاری است که یک هنرمند در دوران معاصر می تواند مرتکب شود و از این رو نیازمند تنفس مصنوعی نیست. فقط بایستی از حیث معرفت شناختی اقداماتی بنیادین در این خصوص صورت بگیرد تا این گونه موسیقی بتواند در ایران هویت ثابت و پایدار خود را بیابد و با ارتقاء جایگاه خود نقش بی بدیل تاریخی خود را ایفا کند. ان شاء الله